P1030163

czająca okazała się natomiast dawka 45 kg N/ha. Po zaoraniu trwałego użytku zielonego można się również spodziewać szybkiego uwalniania się N mineralnego w glfebie. Dotyczy to również roślin uprawianych w /mianowaniu po przedplonie motylkowatych. W obydwu wymienionych przypadkach nawożenie azotem jest na ogół zbędne. W pierwszym roku po wzięciu pod uprawę dziewiczych gleb w klimacie tropikalnym (monsunowym) stwierdza się również uwalnianie dużych ilości N mineralnego. W tym początkowym okresie uprawy rośliny nie reagują na nawożenie azotem (Agble, 1973). W następnych latach, w miarę wyczerpywania rezerw azotu organicznego z gleby, nawożenie tym składnikiem staje się coraz istotniejsze. Krańcowy przykład uwalniania azotu pochodzi z Izraela i dotyczy zmeliorowanego terenu bagiennego. Gleba pobagienna zawierała 20-80 % substancji organicznej. Szybkość mineralizacji tej substancji była bardzo duża i w wierzchniej warstwie gleby nagromadzało się do 500 kg N-NOj/ha/rok. Jest jasne, że stosowanie w takich warunkach N było zbyteczne (Giskin i Majdan, 1969).

W'

Gleby oiganiczne mają tylko niewielki udział w ogólnej powierzchni gleb uprawnych na kuli ziemskiej. Z tego względu na większości uprawianych gleb można oczekiwać reakcji na N, o ile tylko inne czynniki me znajdują

Tabela 7.11. Wpływ nawadniania zalewowego na plony ryżu i efekt działania azotu (Lenka i Dastabe, 1970)

Nawadnianie	Plon ryżu w	t z ha przy nawożeniu
	60 kg N/ha	120 kg N/ha
Wysycenie do ppw Pełne wysycenie 5 cm warstwy	2,93	3,95
gleby Pełne wysycenie 5-10 cm	3,94	5,40
warstwy gleby	3,94	5,26

Tabela 7.12. Wpływ nawozów azotowych na plony trawy zależnie od nawożenia P i K (Gartner, 1969)

	Obiekt nawozowy,	kg (NPK) na ha	Plony
N	P	K
112			5,54
112	25	—	5,60
112	. —	88	5,54
112	25	88	6,12
224	—	—	7,51
224	50	—	7,12
224	—	176	8,24
224	50	176	8,80
448	—	—	8,65
448	100	—	9,13
448	—	352	11,35
284

t z ha

0    ^Ry» 7.8. Wpływ poziomu nawożenia azotowego na plon ziarna miejscowej

1    nowoczesnej odmiany sorga (Ide, 1974)

Odmiana

się w minimum. Najczęściej czynnikiem ograniczającym jest woda. Reakcja roślin na nawożenie N ulega osłabieniu w warunkach niedostatku wody w glebie. Zależność tę omówiono dokładniej na str. 211 (Shimshi, 1969). Również z danych Lenka i Dastane (1970) przedstawionych w tabeli 7.11 wynika, że reakcja ryżu na nawożenie N była największa przy optymalnym zaopatrzeniu roślin w wodę. W warunkach suchego klimatu, o ile nie stosuje się nawadniania, reakcja roślin na nawożenie N jest w głównej mierze związana z wielkością i rozkładem opadów rocznych. Efekt działania azotu jest wreszcie uzależniony od zaopatrzenia roślin w pozóstałf'składniki pokarmowe. Zależność ta została wykazana"wlicznych badaniach, których przykład podano w tabeli 7.12 (Gartner, 1969). W obiektach bez nawożenia P i K reakcja roślin na azot była mniejsza w porównaniu do stwierdzonej w. obiektach z wystarczającymi dawkami obydwu składników. Stwierdzono również zależność odwrotną, tzn. reakcja na P i K była większa w warunkach dobrego zaopatrzenia roślin w N.

Jak wykazano w rozdziale 6, szczególnie silną reakcją na nawożenie N odznaczają się wysokopienne, intensywne odmiany roślin. Odnosi się to nie tylko do zbóż i ryżu, ale również do innych roślin, w tej liczbie kukurydzy i sorgo. Na rysunku 7.8 przedstawiono reakcję na nawożenie N różnych odmian sorga.

7.3.3. Dawki nawozów azotowych

Wielkość dawek nawozów azotowych zależy głównie od gatunku uprawianej rośliny i od warunków glebowych. Ilość azotu zabieranego z plonem może służyć jako orientacyjny wyznacznik wielkości dawki tego składnika

285