P1030165

7-3-4- Nawozy azotowe

W tabeli 7.14 przedstawiono najpowszechniej stosowane, proste nawozy azotowe. W większości nawozów azot występuje w formie azotanowej lub amonowej. Dotyczy to również nawozów mieszanych i kompleksowych. NHJ jest częściowo sorbowany na powierzchni koloidów glebowych i dlatego w warunkach potowych współczynnik wykorzystania azotu z formy amonowej jest na ogół niższy w porównaniu z formą ŃO3. Reakcja większości roślin na azot w formie NH4 nie ujawnia się z tego względu tak szybko, jak przy stosowaniu NO3. Szybsze działanie na rośliny formy azotanowej jest powsze-

Tabela 7.14. Główne nawozy azotowe

Nazwa	Wzór chemiczny	%N
Siarczan amonowy	(NH4) 2so4	21
Chlorek amonowy	nh4ci	26
Azotan amonowy	nh4no3	35
Saletrzak	NH4NOs+CaCOs	21
Azotano-siarczan amonowy	NH4N03(NH4)2S04	26
Azotan potasowy	kno3	14
Mocznik	CO(NH2)2	46
Cyjanamid wapniowy	CaCN2	21
Amoniak bezwodny	nh3	82

chnie znane. W większości przypadków jednak różnice w działaniu obydwu form azotu nie mają większego znaczenia. Huppert i Buchner (1953) nie stwierdzili na podstawie wyników dużej liczby doświadczeń polowych przeprowadzonych w RFN większych różnic w plonach roślin nawożonych NHJ lub NOi. Jedynie na glebach kwaśnych forma azotanowa wykazywała lepsze działanie od formy amonowej.

Według Widdowsona i in. (1963) w 3/4 ogólnej liczby doświadczeń z jęczmieniem prowadzonych na lekkich i średnio zwięzłych glebach w Anglii Ca(NO_s)₂ wykazywał lepsze działanie od (NH₄)₂S0₄. Różnice plonów nie były jednak duże (tab. 7.15).

Tabela 7.15. Średnie plony ziarna jęczmienia zależnie od rodzaju nawozów azotowych (Widdowson i in., 1967)

Plon w t z ha przy nawożeniu

Dawka N kg/ha    siarczanem amono-    azotanem wapniowym    wym

1963 r. 5 doświadczeń

44    3,61    3,80

88    4,10    4,21

56

4,04

1964 r. 4 doświadczenia 4,09

O Rys. 7.9. Wpływ zawartości CaCO, w glebie na straty gazowego amoniaku (Lehr i Van Wesemael, 1961)

Wybór amonowej lub azotanowej formy nawozów powinien zależeć od określonych warunków glebowych. Prawdopodo ńeństwo strat NH, wskutek ulatniania jest, dla przykładu, znacznie większe na glebach o wysokim pH. Z tego względu nie zaleca się stosowania nawozów amonowych na glebach alkalicznych. Zgodnie z badaniami Lehra i Van Wesemaela (1961) ilość ulatniającego się NH₈ jest skorelowana raczej z zawartością w glebie CaC0₃ niż z jej odczynem (pH). Zależność tę przedstawiono na rysunku 7.9 na podstawie badań przeprowadzonych na 176 próbkach gleby pochodzących z całego świata. Również stosowanie mocznika powoduje ulatnianie się NH_S, gdyż nawóz ten, zwłaszcza w glebach o zasadowym odczynie, ulega bardzo szybko przemianom do formy amonowej.

Straty azotu stosowanego w formie nawozów mogą. również zachodzić wskutek denitryfikacji. W glebach, w których przeważają warunki beztlenowe (niski potencjał oksydoredukcyjny) azot wprowadzony w formie N0₈ ulatnia się łatwo w formie gazowych produktów denitryfikacji. Ma to miejsce szczególnie w glebach pól ryżowych i dlatego zaleca się stosowanie pod ryż amonowej lub amidowej formy nawozów azotowych. Nawozy te powinny być ponadto wprowadzane na pewną głębokość, gdyż w wierzchniej warstwie gleb ryżowych panują warunki tlenowe i może zachodzić utlenianie NHJ do NOj (por. rys. 2.9). Tworzący się wówczas NOj przemieszcza się do głębszych, beztlenowych warstw gleby, gdzie zachodzą procesy denitryfikacji i straty N w formie gazowej (Toriyama, 1973).

Siarczan amonowy był dawniej jednym z ważniejszych nawozów azotowych, ale ostatnio jego udział w ogólnym zużyciu N systematycznie zmniejsza się. Jest on częściowo zastępowany przez mocznik, który zawiera więcej azotu i może być stosowany również w formie płynnej (por. str. 242). Azotan amonowy ma właściwości wybuchowe i dlatego jego bezpośrednie stosowanie jako nawozu jest w niektórych krajach zabronione. Związek ten o stosunkowo wysokiej zawartości N jest obecnie często wykorzystywany do produkcji nawozów płynnych. Z uwagi na właściwości wybuchowe NH₄NO_s jest również mieszany z wapnem. Mieszanina taka, o nazwie saletrzaku, jest bezpieczna