P1070279 (2)

kalnych. im nlodwlatki starszych inclod analizy semantycznej, zwłaszcza na wla-(m „ntomizujące" traktowanie rzectywlstołci językowej. Trudno się jednak opną* refleksji, żr ów generalny odwrót od badań nad ewolucję znaczeń wyrazów In problematyce .synchronicznej — to przysłowiowe wylanie dziecka wraz z kąpielą. W len sposób cale wielkie obszary zjawisk językowych, ważnych także dla analizy systemowojci w leksyce, dla prognoz dotyczących kierunków Jej rozwoju, pozostają nic opisane. Jeill więc ta książka choćby w minimalnym stopniu skieruje zainteresowania młodych polonistów ku tej diii mało uprawianej, a pasjonującej dziedzinie badawczej, spełni całkowicie twoje zadanie.

Z HISTORII BADAN NAD EWOLUCJĄ ZNACZENIOWĄ WYRAZÓW

Analiza historycznej zmienności znaczeń wjrrązóuł stanowi, obok docie- ■ kań etymologicznych, najbardziej Tradycyjną dziedziną leksykologii. Można nawet powiedzieć, że ta tematyka zaciążyła nad rozwojem nauki o słownictwie, narzuciła jej charakter dyscypliny diachronicznej, rejestrującej jednostkowe, oderwane fakty i na długie lata usunęła w cień zainteresowania współczesną strukturą leksyki, mechanizmami jej bogacenia, wewnętrznymi podziałami itp.

Mimo jednak owego długotrwałego „monopolu" badań nad historią znaczeń wyrazów, który został przełamany dopiero w połowie naszego wieku, dorobek diachronicznej semantyki wydaje się dość nikły i w znacznej mierze dyskusyjny. Dość powiedzieć, że nie_istaieje żadna, powszechnie przyjęta, „szkolna" klasyfikacja przeobrażeń semantycznych, że poszczególni autorzy podejmujący tę tematykę zwykle zaczynają od całkowitego zanegowania dorobku poprzedników i starają się stworzyć własny, niepowtarzalny podział zmian znaczeniowych. Zresztą nawet sama celowość grupowania faktów w tej dziedzinie zjawisk językowych była niejednokrotnie podważana. Wielu badaczy (min. Sperber, Vossler, Meillet) wyrażało opinię, że tak zwane prawa rozwoju semantycznego, które miałyby stanowić podstawę systemów klasyfikacyjnych, są zupełną fikcją. Wątpliwości co do ich Istnienia wypowiadał już twórca semantyki, Christian Reisig, stwierdzając, że przeobrażenia treści wyrazów nie dokonują się według określonego schematu ^{1 2}; podobnie Meillet ² i Nyrop ² pisali, że liczba czynników, które mogą determinować kierunek poszczególnych zmian. Jest w praktyce nie ograniczona. Te opinie znajdowały co prawda przeciwwagę w stanowisku całkowicie odmiennym: Wilhelm Wundt uważał rap. regularność zmian znaczeniowych za zjawisko zależne od pewnych powtarzalnych i koniecznych warunków obiektywnych; nie jest rap. przy-

7

1

i por. K. Baldiugor, Ole Semaiiologie. Versuch eines OWrWickS Deutsche Akademie der Wisscnschaften su Berlin. Vortr5ge und Schriften, Helt 61, 1957, s. 32.

*    L,tnpuisltque fii²torique cl linpuist<que głnłralt. Pary i 1921, s. 231.

2

   K. Baldinger, J.w.