P1070865 (2)

34

taum Bdsera, wg własnego modelu z 1828, przeprojektowanego 1837—38 wg wskazówek Edwarda Raczyńskiego; posągi odlane 1839—40 w kuźni Lauchhammer w Berlinie, ustawione 1841 na piaskowcowym cokole wyk. przez Oskara Sosnow-* skiego. Nad pomnikiem w arkadzie obraz „Mieczysław I kru-237 szy bałwany", mai. January Suchodolski, 1837 (fig. 237). Trój-nożny stolik z okrągłą płytą z „pietra dura”, w. XIX.

Kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej i św. Stanisława Kostki Do 1817 św. Jana Nepomucena, powstała 1731—34 ze złączenia dwu odrębnych kaplic: św. Marcina i Narodzenia N. P. Marii (Gwiazdowskich). Pierwsza z nich (przyległa do kaplicy mansjonarskiej) fundowana przez Ostrorogów, wzniesiona 1405—06, z tradycją altarii św. Marcina sięgającą w. XIV. U schyłku w. XVI podupadła kaplica przejęta przez członków kapituły, Jana i Hieronima Powodowskich, odnowiona i polichromowana, 1609 konsekrowany jej nowy ołtarz. Druga kaplica z altarią erygowaną 1313, zbudowana 1405—06 nakładem Mikołaja Wło-dyczki Gwiazdowskiego, notariusza kapitulnego i wikariusza katedralnego. W ciągu w. XVI zaniedbana, 1573 przyłączona do kapitularza, do 1622 podupadła, z resztkami polichromii z czasów Gwiazdowskich, pozostawała w upadku aż do przebudowy 1731—34 łączącej ją z kaplicą św. Jana Nepomucena. Nowa dwuprzęsłowa kaplica nakryta sklepieniem i nowym dachem przez Antoniego Ferrariego 1731—32, wyłożona marmurową posadzką nabytą 1734—35 od wdowy po arch. Pompeo Ferrarim, z legatu kustosza Aleksandra Opalińskiego. Ok. 1754 nadwerężona konstrukcyjnie, poddana remontowi, powtórnie remontowana po pożarze katedry 1772. 1799—1801 wzmacniany jej filar. 1904 polichromia sklepień na zlecenie ar bpa Floriana Stablewskiego. Ok. 1950 przebudowane na ostrołukowe obie arkady do ambitu, a 1962 wyk. nowa polichromia sklepień. Kaplica na rzucie zbliżonym do trapezu, 24 osie obu arkad lekko zbieżne ku prezbiterium (fig. 24). Dwuprzęsłowa, sklepiona dwiema spłaszczonymi kopułkami na pendentywach, rozdzielonymi gurtem spływającym na filary: przyścienny i międzyarkadowy. Arkady do ambitu niższe niż w pozostałych kaplicach, odpowiednio do wysokości sklepień, o profilu obłym, z wałkiem i fazą (rekonstruowanym na wzór zachowanego w zakrystii wikariuszowskiej). Na strychu kaplicy między dwiema kopułkami ślady stopni, a w ścianie zewnętrznej zamurowany otwór wejściowy na dawny ganek nadziemny do pałacu arcybiskupiego. — Polichromia na kopułkach tematycznie związana ze św. Stanisławem Kostką, maL Józef i Łucja Oźminowie, ok. 1962. — Ołtarz klasycy styczny z 1817, wzniesiony z inicjatywy kanonika Seweryna Szeliskiego; stiukowy, marmoryzowany, z dwiema parami kolumn i gierowanym belkowaniem, z mensą sarkofagową; w polu środkowym obraz M. B. Częstochowskiej, maL Leonard Torwirt 1962; nad belkowaniem zwieńczenie ze spływami, w którym tondo ze św. Alojzym, mai. Ludwik F-ihr-mann 1817. Dwie lampy wieczne po bokach ołtarza, eklektyczne, brązowe, 2. poł. w. XIX (fig. 608). Dwie amfory ałabastro- Mi we, eklektyczne, zapewne 2. poł. w. XIX. Ławka neorokoko-wa w. XIX/XX. Rzeźba św. Jakuba Starszego, późnogotycka, polichromowana i złocona (fig. 339), wyk. prawdopodobnie 339 ok. 1512 we Wrocławiu, w warsztacie Mistrza ołtarza z Góry Śląskiej. Nagrobki: 1. Wawrzyńca Powodowskiego (zm. 1543) i jego żony Urszuli z Kamionnej (zm. 1581) oraz ich synów Jana, proboszcza katedralnego (zm. 1585) i Hieronima, kanonika poznańskiego i archiprezbitera kościoła Mariackiego w Krakowie (tam pochowanego), renesansowy (fig. 458), fun- *58 dowany 1586 przez Hieronima Powodowskiego; między 1555 a 1715 usunięta inskrypcja dotycząca Urszuli i rozszerzony tekst inskrypcji związanej z Wawrzyńcem jako rzekomym komandorem maltańskim; z piaskowca, w części cokołowej zagłębiony poniżej posadzki podniesionej po 1586; półplastyczne klęczące postacie Jana i Hieronima na tle płytkich nisz, adorujące umieszczony pośrodku krucyfiks z N. P. Marią, śś. Janem i Marią Magdaleną; w cokole między dwiema tablicami inskrypcyjnymi klęcząca postać Wawrzyńca Powodowskiego jako rycerza; nagrobek silnie przerabiany, mi. brak części wieńczącej; 2. Jakuba Prądzewskiego, kanonika poznańskiego (zm. 1600) (fig. 459), maniery styczny, *59 wzniesiony przez wykonawców testamentu; piaskowcowy, architektoniczny, w płytkiej wnęce zwieńczonej belkowaniem, ujętej kolumnami pokrytymi ornamentem okuciowym i pilastrami po bokach; półplastyezna, leżąca, wsparta na ramieniu postać zmarłego z tablicą inskrypcyjną poniżej, dołem cokół gierowany w podstawach kolumn; 3. Jana Koźmia-na, kanonika poznańskiego (zm. 1877) (fig. 485), neoklasycy- *85 styczny, wystawiony ok. 1880 staraniem kardynała Mieczysława Ledóchowskiego i grona przyjaciół, ustaiwiony na nowo ok.

1960; z szarego i białego marmuru, na sarkofagowym cokole z inskrypcją i powyżej płaskorzeźbionym portretem zmarłego w tondzie ustawiony posąg anioła z sygn. Oskara Sosnowskiego w Rzymie, również autora portretu; cokół wyk. w Krakowie. Epitafium Karola Ponińskiego, bpa sufragana poznańskiego (zm. 1727) (fig. 478), późnobaroikowe, stiukowe, z płasko- *78 rzeźbionym popiersiem zmarłego w owalu na szczycie zwień-