obraz2 (18)

wszechniony i wciąż na nowo interpretowany w licznych kontekstach kulturowych. Powiedzmy od razu, że(symbolizm chatyżfest jeszcze bardziej złożony, niż to wynika z podanych dotychczas przykładówEPpza brzuchem Po t wo r a-p o że racza .chąt^imciacmna. wwo-braża l>rzux:h-maxki/j /Śmierć neofity oznacza cofnięcie,,do stanu embrionalnego. Cofnięcie to nie ma natury czysto fizjologicznej, lecz jest z gruntu<$tosmologiczne. Nie oznacza to powtórzenia matczynej ciąży i cielesnych narodzin, ale.yzasow.e. cofnięcie do świata wirtualnego, przedkosmicznego — symbolizowanego, przez noc i cięmnplcn^ po którym następuje odrodzenie równoznaczne ze „stworzeniem świata’⁵⁷⁸. Ta konieczność okresowego powtarzania kosmogomi i równoważenia doświadczeń ludzkich z wielkimi momentami kosmicznymi jest zresztą charakterystyczną cechą myśli prymitywnej i archaicznej.

Wspomnienie odizolowanego w lesie szałasu inicjacyjnego zachowało się w baśniach ludowych nawet w Europie w długi czas po zaprzestaniu praktyki obrzędów dojrzałościowych. Psychologowie ukazali znaczenie pewnych wyobrażeń archetypalnych, ąyhata, las i ciemnościjnależą właśnie do tych wyobrażeń: wyrażają one wieczny^isychodramat gwałtownej śmierci, po której następuje odrodzenie^ Pustkowie symbolizuje zarazem Piekło i Noc kosmiczną, a więc śmierć i wirtualność; jeśli chata jest brzuchem potwora-pożeracza, w którym nowicjusz neójjfita jest miażdżony i „trawiony”, to jest też brzuchem-żywicielem, w którym zostaje na nowo poczęty.

/ Symbole śmierci inicjacyjnej i odrodzenia są komplementarne.

Jak powiedzieliśmy, niektóre ludy (.utożsamiają, nowicjuszy izolowanych w lesie z duszami zmarłych,. Często naciera się ich białym proszkiem, aby

NupocTobnić ich do zjaw^{1 2 3}’. Nie jedzą.za pomocą.palców, gdyż i zmarli się nimi nie posługują⁸⁰,. Ograniczając się do kilku tylko przykładów: w niektórych regionach Afryki (Murzyni Babali z Ituri⁸¹) i Nowej Gwinei^S2 nowicjusze używają do jedzenia pałeczki. Na Samoa zobowiązani są posługiwać się takimi pałeczkami do czasu, aż nie zamknie się rana obrzezania⁴’. Ten pobyt pośród umarłych ma swoje następstwa: [nowicjusze otrzymają objawienia dotyczące wiedzy tajemnęjj Albowiem zmarli są bardziej oświeceni od żywych. Mamy tu do czynienia z^gotężną waloryzacją religijną zmarłych.'. Kult przodków zyskuje na znaczeniu, a_; postacie najwyższych Istot

1

⁷⁷ Richard Thurnwald, Primitive, fnitiations-und Wiedergeburtsriten („Eranos-Jahrbuch”, VII, Zunch

2

1940, s. 321-398), s. 393.

3

“ O tym symbolizmie kosmologicznym, obecnym w ceremoniach inicjacyjnych, zob. dalej, rozdz. III.

⁷⁹ Por. Webster, op. cit., s. 42, przyp. 2.

^so Kanibale także nie używają palców przy jedzeniu (por. np. Jensen, op. cit, s. 143): sami uważają się za zjawy. ^al Jensen, op. cit., s. 60-61.

Np. wyspa Mailu; por. ibid., s. 92.

4

“ Ibid., s. 104. Użycie pałeczki w okresie inicjacyjnym poświadczone jest w kulturach bardziej archaicznych niż przez nas przytoczone; zwyczaj ten istnieje u mieszkańców Ziemi Ognistej i Kalifornij-czyków; por. W. Schmidt, Ursprung, VI, s. 132 nn.