P1080761

Anna Czabanotoska-Wróbci

otwartej

®^mar^° ^w^nie Seweryna Goszczyńskiego w trumnie, która przypomina dziecku kołyską.

Tematyka patriotyczna w połączeniu z motywem dziecka mogła przerodzić się w łatwy stereotyp. Niebezpieczeństwa tego uniknął Jan Kasprowicz, gdy w Główkach dziecięcych, pochodzących z tomu O boha

terskim kontu..., ukazuje rozmowę ojca z portrecikiem córek, w której wy* powiada on słowa stanowiące pochwałę życia a w zarazem ziemi rodzinnej.

Chłońcie wiosenną radość życia, jak ja w waszych latach, serca otwórzcie na oścież, aby wstępowała w nie miłość — dla Wisły, jeziora i Popiela, dla królów w słomianych koronach, dla rycerzy i rolników, którym śmierć przepędza konie ku miedzy, nim wysprzedawszy się z ziarna, zdołali o świeże postarać się zasiewy«.

W literaturze Młodej Polski dzieci były ukazywane (co z oczywistych względów nie zostało wyodrębniane w kolejnych rozdziałach) w trzech etapach swego rozwoju.

—    Niemowlęta, spełniające bierną, a zarazem silnie nacechowaną symbolicznie i emocjonalnie rolę, mogły być ukazywane na sposób natu-ralistyczny jako ucieleśniona konsekwencja nie zawsze akceptowanego społecznie związku. W ujęciu symbolistycznym małe dzieci wiążą się z obrazem boskiego dziecka — Dzieciątka Jezus czy małego Dionizosa. Nie tracąc cech ludzkich, nabierają charakteru sakralnego, stając się uniwersalnym symbolem narodzin, początku nowego życia w walce ze śmiercią.

—    Dzieci kilkuletnie występują zazwyczaj w roli potencjalnych artystów. obdarzonych poetycką wyobraźnią, wypowiadających swoje tęsknoty w języku baśni. Dzieci te są odbiorcami lub nadawcami baśniowych opowieści. Również do tego właśnie okresu życia najczęściej odwołują się twórcy wspominający własne dzieciństwo — symbol stanu pierwotnej utraconej szczęśliwości.

—    Dzieci wkraczające w wiek dojrzewania (najczęściej dziewczęta) pełnią podwójną rolę. Symbolizują pęd do wartości metafizycznych, uduchowienie i niewinność, a zarazem są przesycone dyskretnie sugerowanym erotyzmem odwołującym się do ich cielesnej natury. Postacie te najczęściej stają się ofiarami zła, które przychodzi z zewnątrz, ze >'\viata dorosłych, i które czasem uzyskuje ich częściową akceptację.

Dziecko w Młodej Polsce symbolizuje człowieczeństwo w stanie czy-stym. Jego odmienność jest przeciwstawiona regułom społecznym świata rosłych. Odwołuje się ono do nieświadomości i intuicji. Ziemska, cie-ssna strona jego egzystencji jest silnie akcentowana. Równocześnie, w naturalny sposób kieruje się ono w stronę transcendencji. Jest więc na

Kasprowicz, Wybór poezji, opr. J. J. Lipski, Wrocław 1973, s. 283.