P1080759

-    __ Anna Ccabanowslea-Wróbci

Cykl poetycki Bronisławy Ostrowskiej Macierzyństwo umieszcza ty* tułowy motyw wobec opozycji; życie — śmierć, początek nowego życia — przemijanie. Podmiot cyklu nie okazuje tej pewności, co matka z sonetów Staffa. Pragnienie przekazania dziecku wszystkiego, co najlepsze zderza się z przekonaniem, że to niemożliwe. Marzenie o unieśmiertelnieniu się w dziecku i(„Zmartwychwstanie mój sen — moim synem!”«) skazuje równocześnie na przemijanie. Paradoksalność i dramatyzm macierzyństwa podkreśla już pierwsza apostrofa: „O boskie okrucieństwo nowego żywota!”⁴¹ Sprzeczność tkwi tutaj w wyobrażeniu o macierzyństwie jako twórczości, kreowaniu z siebie nowej osoby i zrozumieniu, że w dziecku jest coś jeszcze, co nie pochodzi od matki, a stanowi zaczątek jego własnej osobowości. Refleksję taką zapisała Ostrowska w swoich Rozmyślaniach:

Jedynym smutkiem wiary w pielgrzymkę ducha skroś szeregi wciąż doskonalszych wcieleń jest osłabienie twórczości macierzyństwa; poczucie, że kość z mojej kości nie jest wyłącznie duchem z mego ducha, że matka śledząca radośnie każdą iskrę rozwoju dziecka jest tylko piastunką śledzącą rozwój równego jej ducha z obcych jej, niewiadomych oddali i głębin⁴*.

Prawdziwa mądrość polega na pogodzeniu się z przemijaniem, dobrowolnej rezygnacji, w której tkwi wartość:

Otom w duchu swym siebie straciła:

I bezmierniem tą stratą bogata,

Bowiem wszystkim mię czyni jej siła⁴⁸.

Obraz macierzyństwa ukazanego poprzez tęsknotę za nim, przynosi wiersz Kazimiery Zawistowskiej Ksieni, którego bohaterka, ozdabiająca iluminacjami psałterz, płacze na widok Dzieciątka obdarzonego pieszczotami przez Magów.

W demaskacji zafałszowań, dotyczących kobiety jako żony i matki, najdalej poszedł Karol Irzykowski w Pałuhie. Ten wątek powieści jest nie ukrywaną polemiką z ucieleśnieniem polskiego stereotypu — postacią Anielki z Bez dogmatu. Macierzyństwo Angeliki ukazane jest jako niełatwy, nieakceptowany wewnętrznie proces, kiedy to sprzeczność między tym, eo duchowe i cielesne odczuwana jest ze zdwojoną siłą. Angelika „wiedziała, że stan jej ma być dla niej «błogosławionym*, że powinna odczuwać radość i szczęście, gdy tymczasem ona odczuwała tylko grozę przed procesem odbywającym się we wnętrzu jej ciała”⁴⁴. Brak szczerości w tej dziedzinie ujawnia się w pełni w rozmowie Stru-

⁴⁰    B. Ostrowska, jw., s. 61.

⁴¹    Tamże, s. 59.

⁴⁸ B. Ostrowska, Utwory prozą, Warszawa 1982, s. 48—49. ⁴⁴ B. Ostrowska, Biała godzina, jw., s. 62.

⁴⁴ K. Irzykowski, Pałuba, jw., s. 72.