P1090275

na .rzecz rożnych kosztów dla różnych cehW*. Zgodnie z lym założeniem, przyszłe, planowane koszty mogą być różne w zależności od podjętych decyzji co do kierunków działania przedsiębiorstwa.

W świetle przyjętych zasad wyceny efektów produkcji wyróżnia się trzy kategorie kości ów niezbędnych do:

•    wyceny zapasów i pomiaru zysku.

•    celów decyzyjnych.

•    celów kontroli.

W obrębie każdej z tych kategorii stosuje się różne kryteria podziału kosztów.

32 Klasyfikacja kosztów do wyceny zapasów i pomiaru zysku

Klasyfikacja ta jest oparła na kosztach historycznych. Jej zadaniem jest taka podział kosztów w przedsiębiorstwie, aby można było udzielić odpowiedzi na dwa następujące pytania:

•    Jaką wielkość kosztów poniosło przedsiębiorstwo na wytworzenie wyrobów i usług w danym okresie sprawozdawczym?

•    Jaki zysk osiągnęło przedsiębiorstwo z produkcji wyrobów łub usług w rozpatrywanym okresie?

Chcąc udzielić odpowiedzi na te pytania, należy przyjąć odpowiednie kryteria klasyfikacji kosztów. Kryteria te i odpowiadające im rodzaje kosztów ujęto w tablicy 3.1.

lab lica 3.1. Klasyfikacja kosztów w przekroju historycznym

Kryteria podziału kosztów	Rodzaje kosztów
Rodzaj działalności przedsiębiorstw*	Koszty działalni»ło eksploatacyjne). inwcsty-cyjnó-rcmontowej i finansowo wyodrębnionej
Rodzaj zużytych czynników produkcji	Koszty według rodzaju: amortyzacja, zużycie materiałów, płace łtp.
Możliwość przypalania kaszlów do jednaniu kafahcyjMj	Koszty bezpośrednie i koszty pośrednie
Miejsce powstawania kosztów	Komórki organizacyjne i stanowiska pracy 1

Produkcja nawet stosunkowo prostych wyrobów wymaga prowadzenia w przedsiębiorstwie różnych rodzajów działalności, z których każdy emituje określone koszty. Zgodnie z przyjętą klasyfikacją, wyróżnia się następujące rodzaje działalności przedsiębiorstwa:

•    działalność eksploatacyjną,

•    działalność inwestycyjno-rcmontową,

•    działalność finansowo wyodrębnioną.

W skład kosztów^- działalności eksploatacyjne) wchodzą:

•    koszty działalności produkcyjnej,

•    koszty działalności handlowej.

•    koszty działalności zarządu.

Koszty działalności produkcyjnej obejmują koszty tej działalności przedsiębiorstwa, która ma na celu wytworzenie odpowiednich wyrobów lub usług.

Zc względu na stopień powiązań tych kosztów z. produkowanym wyrobem wyróżnia się koszty produkcji podstawowej i koszty produkcji pomocniczą.

Na koszty działalności handlowej składają się koszty zakupu surowców i materiałów^- oraz koszty sprzedaży wyrobów gotowych. Natomiast koszty działalności zarządu, zwane także kosztami ogólnozakładowym i. obejmują koszty związane z kierowaniem całokształtem działalności przedsiębiorstwa, a także koszty powstające w części komórek obsługi, np. w magazynach.

W niektórych przedsiębiorstwach i w pewnych okresach pokaźną pozycję kosztów stanowią koszty inwestycyjne. Koszty tc są związane z tworzeniom i powiększaniem potencjału produkcyjnego przedsiębiorstwa. Natomiast koszty powodowane utrzymaniem tego potencjału w pełnej sprawności technicznej nazywamy kosztami remontów.

Funkcjonowanie przedsiębiorstwa wymaga także ponoszenia kosztów działalności socjalno-bytowej oraz innych rodzajów działalności wyodrębnionej finansowo, które są również ośrodkami kreowania kosztów.

Koszty każdej wymienionej wyżej działalności są kosztami agregatowymi, ponieważ składają się z widu różnych elementów o odmiennych niekiedy właściwościach. Z tego też względu dla celów zarządzania przedsiębiorstwem jest konieczny dalszy podział kosztów na podstawie odrębnych kryteriów.

Wszystkie kaszty ponoszone w danym przedsiębiorstwie w poszczególnych sferach jego działalności mogą być rozłożone na składniki, które w zasadzie nie mogą już ulec dalszemu podziałowi Są to pierwotne, jednorodne składniki kosztów własnych, które z punktu widzenia danego przedsiębiorstwa stanowią proste elementy procesu pracy. Składniki te są określane mianem rodzajów kosztów, a ich odpowiednie uszeregowanie tworzy rodzajowy układ kosztów własnych.

W obrębie działalności eksploatacyjnej wyróżnia się następujące typowe koszty rodzajowe:

•    amortyzację,

•    zużycie materiałów i energii.

•    usługi obce,

•    wynagrodzenia,

53