P1120523 resize

54 MARKK OiPŁ

motna i kultura przedłużycką). m taki* w dorzeczu Kaczawy we wschodniej cuśrt Dolnego Śląska’*. Na wszystkich wymienionych tu terenach najstarsza faza kultury łużyckiej wykazuje wyraźne powiązania z kulturą przed łużycką I reprezentowana Jest przez Identyczny niemal zestaw wyrobów ceramicznych, pochodzących z płaskich grobów ciałopalnych, przeważnie popielnicowych. Podobny proces miał też miejsce na terenie Słowacji, gdzie także można wykazać istnienie najstarszej fazy miejscowej odmiany kultury łużyckiej u schyłku II okresu epoki brązu¹. Uformowała się ona Jednak nie na podłożu kultury przedłużycklej. tylko pokrewnej jej żrodkowodunajskiej kultury mogiłowej. Zbliżony charakter do najwcześniejszej śląskiej ceramiki kultury łużyckiej mają też niektóre materiały z terenu północnych Moraw*¹.

Znacznie bardziej bogato przedstawia sic basa źródłowa w odniesieniu do nieco późniejszej fazy wczesnej kultury łużyckiej, już zdecydowanie związanej z III okresem epoki brązu. Z terenu Wyżyny Głubcsye-kłej znamy w chwili obecnej 112 stanowisk pochodzących z 75 miejscowości. które datować możemy na III okres epoki brązu (ryc. 5). Wśród stanowisk tych zdecydowanie najlepiej rozpoznane są cmentarzyska. Znamy bowiem z omawianego terenu 45 cmentarzysk datowanych na 111 okres epoki brązu. Wprawdzie większość spośród nich znana Jest jedynie z przypadkowych odkryć i dostarczyła dotąd jedynie pojedyncza groby lub tylko luźne materiały ceramiczne, ale na ponad dziesięciu cmentarzyskach przeprowadzono Już badania wykopaliskowe. Z większych. badanych systematycznie obiektów (poza cmentarzyskiem w Kietrzu). zasługują na uwagę cmentarzyska w Krzyżanowicach, pow. Racibórz. gdzie odkryto 114 grobów pochodzących z III okresu epoki brązu, w Grzędzinie, pow. Koźle — 40 grobów i Urbanowicach, pow. Koźle — 28 grobów¹. Pozostałe badane wykopałiskowo obiekty dostarczyły po kilka lub kilkanaście grobów wczesnotużyckich (Długomiłowice I Ligota Wielka, pow. Koźle, Modzurów. pow. Racibórz, Nowa Cerekiew, Gadzo-wice I Raków, pow. Głubczyce). Należy tu wspomnieć jeszcze o podjętych w ostatnich latach badaniach wykopaliskowych na wczesnołuźyckim

cmentarzysku w Dytmarowie, pow. Prudnik⁸*, i o kontynuacji dawniejszych prac wykopaliskowych na cmentarzysku w Długomiłowicach, pow. Kotle*⁴. Niestety, wyniki tych ostatnich prac nie zostały Jeszcze opracowane.

Dzięki licznym odkryciom 1 systematycznym pracom badawczym prowadzonym na cmontarzyskach, obrządek pogrzebowy należy do najlepiej rozpoznanych dziedzin kultury ludności wczesnej fazy kultury łużyckiej na Górnym Śląsku, u zwłaszcza na terenie Wyżyny Glubczyc-kiej. Stosowano tu niemal bez wyjątku ciałopalenie. Spalone kości zmarłego składano zazwyczaj do wnętrza popielnicy, którą nakrywano najczęściej misą odwróconą dnem do góry lub rzadziej innym naczyniem i wstawiano do niewielkiej Jamy grobowej. Najczęściej w skład grobu wchodziła tylko popielnica nakryta misą. Rzadziej do grobu składano inne naczynia Jako przystawki. Obok licznych grobów, w których ustawiono była tylko Jedna popielnica, spotykamy także takie, w których odkryto ustawione obok siebie dwie, czy nawet trzy popielnice w obrębie Jednej Jamy grobowej (Baborów, Kietrz i Nowa Cerekiew, pow. Głubczyce, Grzędzin, pow. Kotlo, Krzyżanowice i Modzurów, pow. Racibórz). Nieco rzadziej w jednym groble stwierdzono więcej niż trzy popielnice. Kilka takich wypadków zanotować możemy dla cmentarzyska w Kietrzu. Jeden z grobów na cmentarzysku w Modzurowie, pow. Racibórz, zawierał oż sześć popielnic. Na cmentarzysku w Kietrzu zaobserwowano, te niekiedy w grobach wiclopoplelnlcowych nie wszystkie popielnice ustawiono Jednocześnie w grobie, tylko dostawiano Je sukcesywnie, dokładając kolejno nowe popielnice tuż przy dawniej nieco ułożonych naczyniach.

Ilość popielnic występujących w grobie nie odpowiada zawsze Ilości osobników, których spalone kości zostały tam pochowane. Jak wynika z przeprowadzonych badań antropologicznych materiału kostnego z wczesno! użyckiej części cmentarzyska w Kietrzu*, niejednokrotnie we wnętrzu jednej popielnicy mieśdły się szczątki dwóch osobników, najczęściej osoby dorosłej (oznaczanej przeważnie Jako kobieta) i małego dziecka. Rzadziej spotyka się szczątki dwojga dzieci w Jednej popielnicy. Ogólnie pochówki podwójne wynosiły nieco ponad dwadzieścia procent rozpatrywanych grobów popielnicowych. Nieliczne natomiast były wypadki

■    informator Archeologiczny — Badania 1967, Warszawa IM, z. 61,

*• Informator Archcolopiczny — Badania IMS. Warszawa 1969. S. 66-67; tamie — Dodania 1969. Warszawa 1970. s. 70-71; lamie — Badania 1970. Warszawa 1971. s. 48.

■    u. Sularz. Analiza antropologiczna cmentarzyska ciałopalnego w Kietrza, po to. Głubczyce r III I IV okresu epoki brązu. (Maszynopis pracy mazistersklej z 1970 roku, w Zakładzie Antropologii UJ.)

1

M. Oedl. Ze studiów nad starszym f łrodkoisym okresem epoki brązu w poladaiosoej ceąści Dolnego Śląska. „Prace Archeologiczne¹, t. IŻ: 1070. a. 07-80.

■ Z Pivovarovś. W kwestii słowackiej orupy kultury łużyckiej. „Acta Arc ha roi osice Carpethica¹, t. •: 1067. t 2. ryc. 3 na s. 17.

**•?• Kvlćala. Zoćotky lidu popełń leoryrh pod V ołomouckżm kraji. „Sbor-ntk SLUKO-. t. I. Olomouc 1064. s. 27-37. tnbl. 1 I II.

* M Oedl. Wczesnołitżyckłe cmentarzysko ciałopalne w Krzyżanowicach w pow. raciborskim. „Przegląd Archeologiczny”, t. 13: 1061. *- 127-140; tenże. Wczea-nołużyefcśe cmentarzysko w Grtędzlnle I Urbanowicach w powiecie koslelskhn, „Prace Archeologiczne¹, t 3: 1061. a. 26-44.