P1120718 resize

_M    Moi»ahVdk«c. DMIK. hMrtŁ CtfMikA okitw l»lui»*»e|o (V!l w. pjij.)

i pnam ohraiio^ Wg V. Kruty <!992.fyc- 310.311)

AM, 9. Mw — V«Bow. DMhk, Fwlmrti Tuwctirim der HalUtaetkultur (7, Juhrtmndcit rr. CTw > nut Hildcrschriit N*ch V. Kmin <1993. Abt>. 310 und 311)

one jednak wyknr/yuanc do ukrycia określonych stosunków społecznych « Braithwaitc 1982. s 81: Hodder 1982. s. 186; Sinopoli 1991. s. 121). Stopień wyrażania zróżnicowaniu społecznego byl bez wątpieniu znacznie wyższy w wypadku przedmiotów stanowiących wyznacznik prestiżu niż przy przedmiotach ..nieelitarnych**. Styl lub odmiana stylu stosowane są w społecznej strategii. Truizmem wydaje się stwierdzenie, że każdy przedmiot jest określo-

ny znaczeniowo. Odnosi su; lo jednak do faktu, że pewne przedmioty, w większej mierze niż inne. używane są prze/ niektóre społeczeństwa jako wizualne wyznaczniki społecznej tożsamości i zróżnicowania (Welboum 1985).

Z formą naczynia wiążemy określony sposób użytkowania: służyły one do jedzenia lub picia, czy też jako pojemniki do przechowywania zapasów. Na* tomiast dla zdobienia, jeśli odrzucić aspekt estetyczny, brak jest jakiegoś wyjaśnienia / punktu widzenia użyteczności. Naczynie jest zatem jedynie nośnikiem określonej ideologicznej treści. Może ono w tym wypadku służyć do przedstawienia treści ..mitologicznej" (Arnold 1985. s. 158: Roe 1995. s. 58-59). Mogły być ponadto wytwarzane naczynia, z ornamentacją lub bez niej. przeznaczone do określonego użytku o charakter/c ideologicznym - na przykład ceremonii lub rytuału (Arnold 1985. s. 158-159).

Dlaczego stosowano jakiś symbol, a dlaczego nie stosowano innego, wyjaśnimy zapewne w równic niewielkim stopniu, jak wyjaśniamy znaczenie większości ze stosowanych symboli, abstrahując od symboli uniwersalnych. Możliwe jest jednak ukazanie świadomego wyboru określonych motywów z będącego do dyspozycji ich zasobu oraz odpowiadającej im składni.

Różne elementy stylistyczne reprezentują świadome zachowania symboliczne. to znaczy, według słów Jamesa R. Sackctta (1977. s. 378). konstytuują ikonografię relacji społecznych. Stylistycznu różnorodność „funkcjonuje" na zasadzie języka, jako środek przekazu dlu wyrażenia struktury, zarówno symbolicznej, jak też społecznej (Minta-Tworzowska I996.S. 73-76). Należy jednak przy tym rozróżniać dwa poziomy realności: z jednej strony „twarde”, faktyczne stosunki społeczne, z drugiej zaś ich reprezentację. Ta ostatnia zawiera w sobie elementy zmian społecznych (Braithwaitc 1982, s. 80-81 i 86-88; Wiesner 1989.s. 59: Sinopoli 1991. v 116 i 139; Hodder 1995. s. 24). Tam właśnie jest obszar, gdzie działają konkurujące że sobą. pnące się w górę elity, aby przeważyć na swoją korzyść panujący układ sil (Earlc 1997. s. 8-10 i 143-145). Równocześnie wykorzystują one kulturę materialną jako zasób i system znaków - symboli i figur symbolicznych - w celu umocnienia lub zmiany wzajemnych stosunków sil i władzy.

Z tego wynika, żc wytwórcy ceramiki działali na podstawie idei w specyficznych kontekstach społecznych (Kintigh 1985; Blinkhom 1997. s. 115). W następstwie tego. przekazywali oni w wytworach własną, osobistą i społeczną tożsamość oraz interpretację.

Różnice w odmianach stylistycznych odgrywają ważną rolę przy identyfikacji grupowej i określeniu zasięgu grapy (Sackett 1977. s. 378: Sinopoli 1991. s. 124 i 126; Hodder 1995. s. 23; Blinkhom 1997, s. 118 i 123-124). Bez nadużywania istniejących możliwości interpretacyjnych możemy ustalić, żc społeczeństwa przedpiśmienne. będące przedmiotem naszych rozważań, miały do dyspozycji zróżnicowane systemy znaków, a ich znaczenie było znane tym, którzy pozostawali we wzajemnych kontaktach. Wizerunki i ornament stanowiły tekst, który mógł być odczytywany (Ryc. 9). Różne zdobienia

193