P1120736 resize

Ityc.l SaótooihHoaó*. b.jw* Brody.

Resta (owkA* rnoywtofnfii Wg T. S*M*KfD 11931. t*L XXI26.21) R>» A

jści: Smólnó. Jasionów. C/cchy (Suli-mirski 1931. labl. XXI:26. 28; XXII: 14). Złoczów (KruSePiiicka 1965), Wysocko. z dawnego powiatu Brody (Berezanskaja 1982. s. 192 i przyp. 142). Szkło. Poluniczae (KroSePnicka 1973. ryc. 17:40. 41).

AM*. I Yćędfijrurcn ■ Tcm ■ ind Jaskom im chcn Km* Brał). Uli ii IrWwi wt rmtm Poro. NełT.S**H(tm.W. XXŁ26.2S>. Zada. A fWouay

W dwóch ostatnich miejscowościach odkryto jc w osadach, w pozostałych -na cmentarzyskach. Figurki zoomor-ticzue znune są także z Mas/kowicy w rejonie Tarnopola (KniSePnickaja 1990, s. 118). nic wiadomo jednak czy były wśród nich wyobrażenia ptaków. Przedstawiona lista nie jest prawdopodobnie pełna, gdyż wiadomości o tych zabytkach są rozproszone po literaturze, u równocześnie nie zawsze można ustalić z jaką gmpą kulturową wiązane były. względnie są obecnie, stanowiska z których pochodzą (kwalifikacja kulturowa kilku zespołów z Wołynia ulegała zmianom: por. np. KruSefnic'-ka 1965; 1990; 1993). Stan zachowania figurek jest różny, często bardzo fragmentaryczny. Analizę egzemplarzy dobrze zachowanych utrudnia schematyczność rycin i zła jakość fotografii w najnowszych nawet publikacjach. przy których zdjęcia zamieszczone przez Sulimirskiego można uznać za stosunkowo najczytelniejsze. Najlepiej rozpoznawalne są ptaszki ze Smolna i Jasionowa (Ryc. I). bogato zdobione ornamentem składającym się z linii i wytłaczanych punktów. Oba pochodzą / cmentarzysk rozkopanych lub zniszczonych w końcu XIX i początku XX w„ z grobów o nieznanym charakterze (Sulimiraki 1931, s. 83.89.91.93).

FigurtJ tc mają najbliższe analogie poza kręgiem kultury Wysockiej, na cmentarzy sku w Rowancach koło Lucka. W latach osiemdziesiątych zbadano dwa cmentarzyska grupy ulwóweckicj. ^w Rowancach i Tjagliwic w rejonie Sokala (Kruścl nickaja. Payliy 1990; Pavliv 1993). Nu cmentarzyskach tych odkryto tak/c rożki, stopki i grzechotki gliniane, a więc wybór drobnej

Ryc. 2. Rowancc kolo Lucka. Figurki putwków. Wg D. I*nvliva (1993.ryc. 7:13:11:2). Rys; A. Poiocrny

Abb. 2. Vógcingurcn nus Ton von Rownncc bci Łuck. Nach I). lWliv (1993. Abb. 7:13; 11:2). Zcichn. A. Potoczny

plastyki właściwej tej grupie, a także typowe dla niej naczynia, z niewielkim dodatkiem form swoistych. ..nielużyekich” (Czopek 1997. s.221). Charakterystyczny jest również wysoki, a w Rowancach przytłaczający, udział pochówków szkieletowych. Dwa ptaszki z Rowanców (Ryc. 2) należ* formalnie do tego samego typu co okazy z Jasionowa i Smólna, tj, do typu 1 według B. Gcdigi (1970, s. 41) figurek nn pojedynczej, smuklej nóżce. Są one podobnie zdobione cienkimi liniumi i rzędami nakłuć analogicznie rozmieszczonymi na lutowiu i nóżce, noszą też takie same podwójne „obroże". Kolejne analogie do omawianych figurek widzimy w Topomicy. woj. zamojskie (Głosik 1958. tabl. Ll:8; Lll:l). Krąg zbliżonych do siebie wyobrażeń ptaka znajduje się więc w obrębie dość już rozległego wschodniego skupienia stanowisk z plastyką zoomorficzną. obejmującego wschodnią Lubelszczyznę i Wołyń. Pomiędzy skupieniem tym a kręgiem figurek i obszaru zachodniej kultury łużyckiej w zasadzie rozciąga się pustka (Gediga 1970. mapa I). której nie wypełniają odosobnione znaleziska z Maciejowic, woj. siedleckie i Białobrzegów. woj. tarnobrzeskie. Zwraca przy tym uwagę zbieżność wschodniej granicy zachodniego zgrupowania wyobrażeń figuralnych z granicą zachodniej kultury łużyckiej (por. Gcdigu 1970, mapy oraz Bukowski 1980). widoczna w kolejnych okresach i sugerująca, że zjawisko omawianych motywów figuralnych związane było ściśle z określonym podłożem kulturowym.

Ptaszek z Maciejowic, o bardzo oryginalnej formie, ma. juk zauważa Małgorzata Mogielnicka-Urban (1993. s. 273. ryc. 2). analogie jedynie w figurce z Topomicy (Misiewicz 1985. tabl. IX:3). Z kolei S. Czopek (1986. s. 214 i przyp. 16. ryc. 4; 6d) podkreśla podobieństwo jednej z figurek z Białobrzegów do ptaszka z Jasionowa. Jego pogląd, że stylistyka odkrytej

229