P1130755 resize

156

156

Ryc. 63. Broń

Kępno, wtyki, b Runowo, wtyki. e — Kralów, wtyki. J ■roi. Wf M. Otdla, J. Koalrawskkno I B. Hklithofcna

W starszym okresie epoki brązu m. in. nu terenuch, które zajmowała „kultura przcdłużycka", zaczytuj, wchodzić w utycie miecze, które jut w następnym okresie prawie całkowicie zastąpią sztylety. Przynależny kulturowa niektórych egzemplarzy jest trudna do ustalenia, zwłaszcza gdy stanowią znaleziska luźne, a ich chronologię motna określać na przełom ll/lll okresu EB lub początki III okresu EB. Na II okres EB, i to nawet j*g₀ starszą fazę. motna datować jedyny egzemplarz miecza z zachowaną rękojeścią metalową, zdobiony, pochodzący z okolic Złotoryi (tabl. XI VI 2). Dalsze egzemplarze reprezentują typ mieczy ze sztabką do rękojeści, na której były umocowywane okładziny / matcriulów organicznych i z rozszerzonym jelcem z 4 otworami na nity (tabl. XLVI: I). Typowe egzemplarze pochodzą z grobu z Damianowa, woj. wrocławskie, i ze skarbu z Niech-mirowic, woj. sieradzkie. Odmienną formę reprezentuje miecz z Leśnik, woj. opolskie, z dwoma nilami do umocowania rękojeści, który równiet raczej należy łączyć z materiałami „kultury przedłużyckiej" i datować na przełom II i III okresu EB. W II okresie EB pojawiają się równiet brązowe groty oszczepów (tabl. XLV1: 4, ryc. 63d). Groty nie należą do form, których cechy ulegają wyraźnym zmianom ułatwiającym ich datowanie. Głównie o ich przynależności do II okresu EB rozstrzygają zespoły, w których występują. Część grotów jest zdobiona, inne są pozbawione ornamentyki. Różnią się także ukształtowaniem liścienia i tulejek. Obok okazów z bardzo krótkimi tulejkami występują groty z tulejkami długimi i często zdobionymi. Egzemplarz z Radzi ma, woj. poznańskie, posiada ostrze w charakterystyczny sposób rozszerzone w dolnej części. Groty oszczepów, podobnie jak sztylety, bardzo często są wzmacniane żeberkami środkowymi. Obok używanych nadal grodków krzemiennych pojawiają się w inwentarzu „kultury przedłużyckiej” brązowe grociki strzał do luku z tulejką i prawie trójkątnym liścicniem.

Prawdopodobnie głównie funkcję broni pełniły również czekany. Kilka egzemplarzy (tabl. XLVI: 6-7, ryc. 64) znanych zc Śląska, Wielkopolski i Pomorza, z obuchem tarczowatym bogato zdobionym m. in. motywem wirującej gwiazdy i grupami łuczkowatych żłobków oraz zakończonych kolcem, stanowi import z terenów Niziny Węgierskiej (J. Kostrzcwski 1970, s. 61). Egzemplarz z Chojnowa, woj. legnickie (tabl. XLVI: 5), z długą tulejką i dwoma ostrzami reprezentuje typ krzlcnowski i pochodzi najprawdopodobniej z terenu Czech lub Moraw (J. Kostrzcwski 1970, s. 61). Inne czckany o podwójnym ostrzu są formami młodszymi.

Ryc. 64. Mirosławiec, woj. wrocławskie, trrlan

Narzędzia pracy wykonane z brązu stanowią w inwentarzu „kultury przedłużyckiej” przede wszystkim siekierki (tabl. XLVII: 1-4). Są to jednak przeważnie luźne znaleziska, niewiele egzemplarzy pochodzi zc znalezisk gromadnych — skarbów, a jeszcze mniej z grobów. Siekierki datowane nu starszy okres epoki brązu wyróżniają się dość znaczną rozmaitością form. Najogólniej można wydzielić dwa typy siekierek z tego okresu: z podniesionymi brzegami i z piętką. W obrębie typu pierwszego najliczniejsze są siekierki z wysokimi, facet owanymi brzegami typu północnonicmicckicgo, klórc prawdopodobnie mogły być produkowane nu terenie Wielkopolski (i. Kostrzcwski 1955, s, 87 n.) i Pomorzu, gdzie występują znacznie częściej niż na Śląsku. Na teren Wielkopolski docierały rzadko siekierki z podniesionymi brzegumi typu południowonicmicckicgo czy raczej italskiego oru hanowerskiego. W obrębie drugiego typu siekierek z piętkami można wydzielić egzemplarze z piętką prostokątną i lejkowatą czy lukowutą. Znaczna część siekierek z piętką występuje również w następnym III okresie I B 7. innych wyrobów z brązu w inwcnlurzu „kultury przedłużyckiej” znajdują się jeszcze drobne pr/ybory. jak szczypce i szydła, występujące nielicznie. Przedmioty te nic dostarczają lepszych przesłanek dla chronologii czy też zagadnień kulturowycii starszego okresu epoki brązu w Polsce.

W starszym okresie epoki brązu były nudal w użyciu wyroby kamienne i krzemienne, także i na obszarze będącym w zasięgu „kultury pr/cdlużyckicj”. Obok krzemiennych grodków strzał wymienić możnajcs/czc