P1170471

266_ _ Wlodiimitrł Szafrański

pozwala w nich dostrzec kształt liter alfabetu etruskiego, takich jak h. i. k. kh. i. m, n. r» u (por. R. Bloch 1967, s. 44) nie wiążących się jednak w określone wyrazy. Nasuwa się więc przypuszczenie, że jest to chaotyczne kopiowanie przygodnie wybranych liter przez analfabetę lepiącego naczynie, w którego zasięgu znajdowała się inskrypcja etruska. Jest rzeczą interesującą, że litery te wchodzą w skład takich wyrazów etruskich, jak grób. sanktuarium, dar wotywny i składanie ofiary (por. M. Pallottino 1968. s. 327 364), co sugeruje domysł, iż kopiowany nieporadnie tekst mógł mieć charakter obrzędowy. Wspomnę, że wymienioną inskrypcję usiłowało rozszyfrować wielu badaczy, jak Gieseb-recht w 1846 r.. Fórstemann w 1857 r., Virchow, Hartmann. Mannhardt, Mullenhof i Ródiger w 1870 r. i Jakubowski w 1937 r., który w znakach tych dopatrzył się jednak kursywy pisma klinowego. Kopiujący te tajemnicze znaki niepiśmienny tubylec musiał być w jakiś sposób uświadomiony na ich temat, by nie obawiać się naśladować w glinie nieznanych sobie symboli piktograficznych zagadkowego zaklęcia, które mogłoby mu zaszkodzić. Import tak subtelnej natury, jak zawleczone na obszar ziem polskich pismo etruskie, nie mógł trafić na nadbałtycki północ oderwany od człowieka, który nim operował. Może przeto wskazywać na fizyczną obecność Etrusków na południowym brzegu Bałtyku. Znamienne przy tym jest to, że elementom etruskim towarzyszą tu punickie. fenickie. ilustrując ów znany sojusz wojskowy dwóch ówczesnych potęg na Morzu Śródziemnym. Za element fenicki można uznać piktogram przedstawiający głowę byka. figurujący na obuchu pewnej kamienną) siekierki łużyckiej.

vm. Pragnąłbym dorzucić jeszcze jeden argument mający przemawiać za obecnością Etrusków na ziemiach polskięh w starożytności. Jest to przyznam dość subtelny, pośredni dowód prowadzący rozumowanie okrężną drogą do celu. Wśród polskich legend dynastycznych znajduje się przekazana przez Wincentego Kadłubka opowieść o krakowskiej księżniczce Wandzie, która nie chciała za męża Niemca. Odtrąciwszy starania zabiegającego o jej rękę niemieckiego księcia, czef następstwem stała się agresja niemiecka, rzuciła się do Wisły na ofiut bogom właściwii nie wiadomo dlaczego, skoro z samobójczą śmierat niefortunnego zalotnika zbrojny konflikt niemiecko-polski wygasł Ostatnie badania zakwestionowały rzekomą mogiłę Wandy w Kraków widząc « niej raczej celtyckie obserwatorium astronomiczne związaa* z ustalaniem terminu świąt religijnych, dbchodzonych w kulcie płodności dla wywołania regeneracji przyrody. Dotychczasowe spekulacje interpretacyjne wzmianki kronikarskiej na temat Wandy, usiłując* wykorzystać ją pod kątem wzbogacenia faktografii dotyczącej pociął-ków państwowości polskiej, nie wydają się trafne. Ponowna, krytyczna analiza tej legendy zdąje się ukazywać nieoczekiwane perspektywy « zakresie rekonstrukcji elementów mitologii prasłowiańskiej. Imię Wandy kojarzy się z brzmieniem imienia trackiej bogini księżyca Bendis. utożsamianej z Artemidą efeską. Religioznawstwo informuje. k księżyc rządzi losem ludzkim jako prządka snująca nić przeznaczenia i przerywająca ją w chwili śmierci człowieka. Taką boginią śmierci i przeznaczenia była w panteonie politeistycznym Etrusków bogini o wymownie brzmiącym imieniu Vanth. Z uwagi na przedruoaąjatycką proweniencję Etrusków, można tracką Bendidę utożsamiać nie tylko iKybele i Artemidą czy też Dianą efeską, ale także z etruską boginią Yanth, której imię jest już brzmieniem swoim bardzo zbliżone do naszej zagadkowej Wandy, i która mogła towarzyszyć Etruskom, gdy w połowie I tysiąclecia p.n.e. znaleźli się na ziemiach polskich. Skoro trackie imię Bendida przekształciło się na naszych ziemiach w słowiańskie imię Wanda, musiała tu wcześniej funkcjonować nomenklatura z owym ..w" na początku wyrazu. Stąd domysł o obecności tu etruskej wersji Yanth. torującej drogę pojawieniu się prasłowiańskiej Wandy. Tracka bogini księżyca i przeznaczenia jest bohaterką starej ludowej ballady rumuńskiej zapisanej przed stu laty. Ballada ta może być odległą w czasie reminiscencją folklorystyczną prastarej mitologu lunamej Daków. starożytnych plemion trackich, zamieszkujących ongiś dzisiejszą Rumunię. Przedstawia ona dramat siostry boga słońca, lunamej prządki, czyli księżyca w postaci oblubienicy, którą słońce pragnie poślubić. Oblubienica jest określona w balladzie znamiennym epitetem „piany mlecznej’'.

I eo w aspekcie religioznawczym jest łatwo czytelne, oznaczając po prostu | poświatę księżycową. W słowiańskiej bowiem mitologu lunamej księżyc jest dojną krową, której mleko jest jego światłem. Prządka hinarna.

I bohaterka ballady, opiera się staraniom jej brata słońca, i gdy perswazje I tóe odnoszą skutku, rzuca się z rozpaczy w morze, a litościwy Pan Bóg umienia ją w wielką rybę o błyszczących łuskach, którą rybacy | wyławiają i rzucają na niebo jako świecący księżyc Ballada rumuńska j Przypominająca niektórymi wątkami krakowską legendę dynastyczna. Pozwala zrozumieć sens dziwacznego utonięcia w Wiśle Wandy o mewą: -Pkwie lunamym charakterze, broniącej się również przed zamążpójj-j sdem. Archeologia dowodzi obecności plemion trackich w starożytności o» ziemiach polskich, co sprzyjało przemknięciu elementów mitologu | łuckiej do miejscowego folkloru słowiańskiego. Również prasłowiańska I bogini czczona w póżnohalsztackim sanktuarium na Słęży występuj* [ hm z dużą rybą. która także towarzyszy wymienianej tu już wiełokrat-| me punickiej bogini Tanit, Przedstawiona ballada o słońcu i księżycu I hkoparze kochanków, dała asumpt do próby rekonstrukcji prasłowian-