P1170514

S9K *    Afflrigii Kwgpirtsfci_ ; ’i"cU

zaznaczono zachód i wschód Syriusza w stosunku do punktów kardynalnych roku słonecznego. Na popielnicy z Brodzkich Młynów (ryc. 1:23) oznaczono natomiast zgodność zachodów i wschodów Syriusza w stosunku do pór zasiewu i zbioru zboża, uwzględniając że centralny ryt wyobraża mandalę różnicującą pory roku. która jednym ramieniem dotyka linii nieba, co objaśniłem w poprzednim wystąpieniu (M. Kwa-piński 1989).

Na pokrywie z Kolbud oznaczenie wschodu Syriusza wyraża więc także początek roku, od którego rozpoczyna się rachuba dni (kropki na obwodzie) i miesięcy (kreski na obrzeżu pokrywy). Nie wliczając do tej rachuby kresek i kropek oznaczających wschód Syriusza, kropek—dni na obwodzie jest 29, tyle ile dni miesiąca synodycznego. Jednakże założenie, że miesiąc liczył 29 dni, nie zgadza się z ilością kresek--miesięcy, których zaznaczono 13 i co daje iloczyn 377 dni w roku. Wyjaśnienie tej kwestii leży w danych pośrednich dotyczących kalendarza słowiańskiego, opartych na analizie zachowanych w tradycji ludowęj archaicznych nazw miesięcy w rodzaju sieczeń, trawień, brzezień, która to analiza wskazuje, że miesięcy w roku było najprawdopodobniej 13. Tę werąję potwierdzałaby również analiza ikonografii kultury pomorskiej, np. pokrywę z Kąpina (ryc. 1:20) podzielono na 13 części, przy czym miesiąc rozpoczynający i kończący cykl oznaczono kreską podwójną. Na pokrywie z Wielkiej Wsi (ryc. 1:21) obok symboli przeciwstawnych (lato, zima) zaznaczono 13 kropek-miesięcy. Także źródła pisane odnoszące się do antycznych kalendarzy śródziemnomorskich świadczą, że zbliżenia rocznych cykli księżyca i słońca dokonywano bądź przez podział roku na miesiące o równej ilości dni z dodaniem dni nadliczbowych (np. kalendarz egipski), bądź przez podział roku na miesiące o nierównej liczbie dni (kalendarz rzymski).

Wydąje się, żć w przypadku kalendarza z Kolbud mamy do czynienia z podziałem roku na 13 miesięcy 28-dniowych, co stanowi wypadkową miesiąca synodycznego oraz miesiąca gwiazdowego (okres ponownego przejścia księżyca przez tę samą gwiazdę) wynoszącego 27,2 doby. Znąjomość księżyca synodycznego przez ludność kultury pomorskiej nie ulega wątpliwości, gdyż jest to nąjstarsza obserwacja astronomiczna zapisana w źródłach archeologicznych w postaci kalendarza z Abri Blanchard (Dordonia) datowanego na 32 tysiąclecie p.n.e. Potwierdza to też ryt na popielnicy z Krosinka (ryc. 1:24), na którym kółkami o pełnym obwodzie oznaczono „księżyc widoczny", kółkami zaś o przerywanym obwodzie „księżyc niewidoczny" (symbolika półkoli - por. M. Kwapińs-ki 1989). Znajomość miesiąca gwiazdowego zdaje się natomiast potwierdzać układ punktów obwodzący centralną mandalę na pokrywie z Kolbud, Punktów tych jest 27, tyle ile dni miesiąca gwiazdowego, a ich

twiąząk z mandalą wynika /. faktu, że zarówno wschody księżyca, jak iiłońca na tle gwiazd obserwuje się tą samą techniką. Oba układy mąją 2kropki wspólne, co pozwala wnosić o uzgodnieniu miesiąca 28-dniowe-go. który pomnożony przez 13 miesięcy doprowadza do najbliższej zgodności cyklu księżycowego (364 dni) i słonecznego (365 dni). Wniosek ten wydaje się logiczny na gruncie wiedzy nieodzownej rolnikom, jednakże pełne jego udokumentowanie wymaga dalszych badań ikonograficznych.

LITERATURA

Kwuplńskl M.

1980 Ikonografia kultury łużyckie) na Pomorzu. |w:| Problemy kultury łużyckie) na Pomorzu. Słupsk, s. 273 292.

Luks L. J.

1996 Kultura wschodniopomorzka na Pomorzu Gdańskim, t. 1, Wrocław Warszawa Kraków.

Szwed J.

1966 Sprawozdanie z badań cmentarzyska kultury pomorskie) w Kolbudach, pow Gdańsk, Sprawozdania Archeologiczne, t. 18. i 84 87.

KALENDER DER POMMERSCHEN KULTUR AUS KOLBUDY, WOIW. GDAŃSK

Zusammenfassung

Im Jnliro 1004 rettete J. Szwed ein Grab der Pommerschen Kultur in Kolbudy, unweit Gdańsk. Dieaor Grab wurde nuf IV. Jnlirhundarl v.u. Z. dallert. Ergcbnlssc der Grabung publizierton J. Szwed (1960) und I. J. I.uka (1900) Auf einem Gcfbssdeckol au> diesem Grabę kommt aohr intcrosaanic Griwlorung vor. Sie atellt dic Teilung dos Jahres in Zettelnhełlen dar. Ahnlichc Zeiohungen orachoinen auch zeparat aufanderen Dóckoln und Umen dloscr Kultur (Abb. 1)1

Oleae Oravierung bestoht aua zwoi Dispositibnon einer Inneren und anderar iuaaeren Dia innere bildet daa Sbnńońmótly in der Form eines Mandola, welches leill den Deckelgiplbl In etnige Sektoren. Mon kann śle fUr vler Qunrtalo des Jahrea annehmęn.