page0417

POGRANICZE ZACHODNIE

wschodnim brzegu Zalewu Szczecińskiego. Od czasów średniowiecza; wraz z postępem germanizacji, niemieckie nazwy terenowe stopniowo wypierały nazwy słowiańskie. W XIX i na początku XX w. były one już przeważnie niemieckie, np. Der Barken Ort (od niem. Birke 'brzoza'). Niezwykle rzadko występowały już wtedy na tym obszarze hybrydalne nazwy słowiaiisko-niemieckie, np. Podrozzenmóss (por. poi. droga, podróżny oraz niem. Moos 'moczar'). Na gruncie języka niemieckiego powstawały nazwy terenowe od dawnych słowiańskich nazw miejscowych, np. Pyritzer Berge (w pierwszej części od zniemczonej formy n. m. *Pyrzyca, od ap. pyro 'gatunek zboża' + suf. *-ica), lub od nazw rzek, np. Malitze Furth (1780; od n. rz. die Malitz 1780, por. poi. adi. mała, z suf. *-ica; w II członie niem. ap. Furt 'bród, mielizna' — koło m. Wysoka Kamieńska). Po II wojnie światowej niemieckie nazwy terenowe zostały administracyjnie zastąpione nazwami polskimi.

Opracowanie nazw młynów obszaru dawnej Nowej Marchii (znajdującej się na pd.-zach. od Pomorza Zachodniego) udowodniło, że prawie wszystkie niesamodzielne osady tego typu nosiły nazwy niemieckie, np. Giebel Muhle (od niem. Giebel 'szczyt'), Untermiihle itp. Element słowiański pojawia się rzadko przez ponowienie n. miejscowej lub n. jeziora na n. młyna, np. Glambeck-Muhle (od wcześniejszej n. wsi i jeziora Glambeck, por. poi. głębokie). Na terenie dawnej Nowej Marchii, w słabo zasiedlonym pasie dawnego pogranicza pomorsko--wielkopolskiego, od końca XIII w. prowadzona była wzmożona akcja osadnictwa niemieckiego, co uwidoczniło się w większej niż na Pomorzu Zachodnim ilości niemieckich nazw miejscowych. Z tego też względu ponawiane od nich nazwy mniejszych osad były na obszarze dawnej Nowej Marchii przeważnie niemieckie. Nazwy polskie nadane zostały miejscowościom, osadom i młynom po II wojnie światowej przez Komisję Ustalania Nazw Miejscowych.

POGRANICZE POLSKO-DOLNOŁUŻYCKIE

Po okresie germanizacji dawną granicę językową polsko-dolnołużycką można odtworzyć tylko na podstawie historycznych zapisów nazw miejscowych i terenowych. Zapisy te noszą ślady najwcześniejszego zróżnicowania tych języków: zachowania samogłosek nosowych w gwarach polskich oraz denazalizacji *ę > u; *ę > *e w dialektach dolnołużyc-kich, np. zapisy n. m. Kuten, Die Kaupen (por. poi. kąty, kępy), świadczące

413