page0447

POGRANICZE PÓŁNOCNO-WSCHODNIE

członu z drugim można wyróżnić wśród nich zrosty, złożenia i zsunięcia. Nazwy niemieckie tworzone w czasach krzyżackich miały najczęściej formę zrostów z pierwszym członem odmienianym według deklinacji słabej: Vraudenove 1328, Freidenau 1335, Freudenaw 1410-1411, lub mocnej: Doryngeswalde 1351, Doryngswalde 1403. Z czasem zauważa się tendencję do przekształcania zrostow w złożenia, np. Cleczinwalde 1411, Cleiczwald 1515, Kletzwald 1579, Klecwałd 1883. Formę zrostów mają niemieckie nazwy topograficzne, kulturowe, dzierżawcze i pamiątkowe. W nazwach topograficznych i kulturowych człon pierwszy może być rzeczownikiem apelatywnym, np. Lindenberg, Muhlenthal, lub przymiotnikiem: Altestadt, Lichtenhain, Reichenau, a w nazwach dzierżawczych i pamiątkowych jest nazwą osobową odmienianą według deklinacji słabej: Haasenberg, Marienfelde, lub mocnej: Bartelsdorf, Bieberswalde, Geierswalde.

Niemieckie nazwy komponowane w formie złożeń to połączenia przydawki przymiotnej lub rzeczownej w formie nieodmiennej z rzeczownikiem, np. Buchwald 1348. Formę złożeń mają nazwy topograficzne i kulturowe, w których człon pierwszy jest przymiotnikiem apelatywnym: Neudorf, Neugut, Treuwalde, lub rzeczownikiem: Bergfriede, Hirsch-berg, oraz nazwy dzierżawcze z pierwszym członem od nazw osobowych: Diehlau, Heinrichau, Hinzbruch.

Zsunięcia wśród niemieckich nazw komponowanych są rzadsze niż zrosty i złożenia. Są to połączenia liczebników z rzeczownikami: Drei-lilien, Zehnhuben.

W licznych niemieckich nazwach komponowanych drugie człony mają charakter strukturalny. Są to najczęściej: -dorf, -berg, -burg, -wald(e), -hof -bom, -thal, -gut, -au, -bmch, -winkel, -wiese.

Niemieckie prymarne nazwy miejscowe są równe rzeczownikom pospolitym, np. Kranz, Werder, Horst, Schwalbe, i nazwom osobowym właścicieli lub założycieli osad np. Lutem.

NAZWY WODNE

Niemieckie nazwy wodne nadawano tym obiektom, które nie były wcześniej nazywane lub których nazwy uległy zapomnieniu. Większe rzeki, jeziora, stawy i bagna nosiły nazwy staropruskie. Więcej niemieckich nazw wodnych zapisano na terenach, gdzie przeważało osadnictwo niemieckie, mniej na Warmii, w południowej części Ostródzkiego i na Mazurach, gdzie osiedlali się Polacy z ziemi chełmińskiej i Mazowsza. Niemieckie nazwy wodne są prymarne lub komponowane. Nazwy

443