page0449

POGRANICZE PÓŁNOCNO-WSCHODNIE

Niemieckie nazwy komponowane są związane z apelatywną bazą lądową, np. Weideland, wodną, np. Kahlbruch, Badeteich, roślinną, np. Blumenfeld, Buschwald, zwierzęcą, np. Kaninenwerder, Ochsenwald; mówią o cechach charakterystycznych obiektów, np. wysokości: Hohe Wald, czy barwie: Weissbruch, lub lokalizują obiekt w stosunku do innej nazwy własnej, np. Kemsdorf Hóhe. Charakter posesywny mają nazwy komponowane utworzone od nazw osobowych dawnych właścicieli, np. Jo-hansberg, Ludwigshóhe, lub od określeń etnicznych i apelatywnych, np. Judenwald, Kdmmerei Wald. Do grupy nazw kulturowych należą nazwy terenowe o charakterze pamiątkowym, np. Elisenbuche, oraz nazwy mówiące o osadnictwie, np. Funfzig Hubert, Zweifeld, i kulturze duchowej, np. Totenberg.

Ze względu na formę zespolenia członu pierwszego z drugim w niemieckich nazwach komponowanych obok zestawień słowotwórczych, np. Wiesenthal Bruch, Hohensteiner Stadtwald, występują zrosty, złożenia i zsunięcia. Złożenia właściwe tworzono z członem przymiotnikowym, np. Grimberg, Hohlweg, Kleinfeld, rzeczownikowym (apela-tywnym nieosobowym), np. Bergwiese, Eberberg, Wasserwiese, z członem antroponimicznym lub apelatywnym osobowym, np. Bauerwald, Blumawald, Pfarrwald. W zrostach człon określający może być rzeczownikiem apelatywnym lub antroponimicznym występującym w odmianie słabej, np. Birkenwiesen, Ochsenberg, fudenberg, lub mocnej, np. Jakobsthal, Johansberg. Zsunięcia są nieliczne, np. Zweifeld, Drei-baum. W niemieckich nazwach komponowanych drugi człon: -wald, -berg, -bruch, -feld, -land, -buche, -wiese, -hóhe pełnił najczęściej funkcję strukturalną.

NAZWY POLSKIE

Nazwy polskie stanowią najnowszą chronologicznie warstwę nazw północno-wschodniego pogranicza Polski. Polskie nazwy osobowe nosili osadnicy napływający na te tereny z ziemi chełmińskiej, dobrzyńskiej i północnego Mazowsza. Nadawali oni nazwy osadom powstającym na tak zwanych łanach opuszczonych, nazywali obiekty terenowe i wodne, które nie miały nazw lub których nazwy uległy zapomnieniu, oraz polszczyli nazwy staropruskie i niemieckie. Ilość nazw polskich, wcześniej na tym terenie niewielka, znacznie wzrosła pod koniec XV i na początku XVI w., kiedy to rozpoczęto kolonizację

445