page0435

POGRANICZE POŁNOCNO-WSCHODNIE

czy staroeuropejska, zawierająca indoeuropejski sufiks -uo- i rdzeń *lei-'ciec, płynąć', czy też staropruska, związana etymologicznie z łotewskim wyrazem l'evens 'bagno, teren bagienny'. Nazwa Liwa nie jest odosobniona na terenie Polski północno-wschodniej, ten sam rdzeń można rekonstruować w nazwie rzeki Liwa, przepływającej przez Miłomłyn i zapisywanej: in dy Lybe vellet 1335, von dannen dy Lybe 1351 oraz w nazwie rzeki Liwna, prawego dopływu rzeki Guber, zapisywanej: Liebe FI 1755, 1763, ok. 1790.

Na warstwę hydronimów przedindoeuropejskich nakładają się hydro-nimy staroeuropejskie, tworząc wraz z mmi najbardziej archaiczną grupę nazw wodnych północno-wschodniego pogranicza Polski.

Centrum hydronimii staroeuropejskiej stanowiły, według W. P. Schmi-da, języki bałtyckie. W przypadku nazw pruskich i jaćwieskich nie zawsze można rozstrzygnąć, czy dana nazwa powstała w okresie przed-bałtyckim, czy też została utworzona w ramach dialektów bałtyckich. Trudności potęguje występowanie w językach bałtyckich starych ape-latywnych pierwiastków hydronimicznych, właściwych również hydro-nimom z innych rejonow Europy.

Przykładem nazw staroeuropejskich może być nazwa Łyny, największej rzeki Warmii i Mazur. Źródła rzeki leżą na Mazurach, w pobliżu dawnej granicy polsko-pruskiej, w byłym powiecie nidzickim. Rzeka przepływa przez Warmię i wpada do Pregoły. Jej zapisy w formach: Alna lub Alla można łączyć z pie. *el~, *ol- 'ciec, płynąć', zachowanym w wielu ape-latywach bałtyckich i nazwach wodnych na terenie Europy. Ten sam rdzeń można rekonstruować w nazwie rzeki Elmy, lewego dopływu Łyny: Ylme 1374, Elme 1576, i w nazwie rzeki Elszki, dopływu jeziora Drużno od wschodu: Elsge 1575, Elsza 1881, oraz w nazwach jezior, jak *Al-ow-s, dziś Ołów, w pobliżu Rynu, i *Al-ow-e > Alowe 1355, dziś Aiowy lub Bartnickie Łąki.

Pie. rdzeń *mor- 'woda stojąca' można rekonstruować w nazwach jezior leżących na Warmii i Mazurach: Marąg, Maróz, Marózek, Morąg i strumienia Marąg, a pie. *sal- 'potok, woda płynąca, prąd' w nazwach rzek: Sala, lewego dopływu rzeki Wąskiej wpływającej do jez. Drużno, oraz Solka, prawego dopływu Liwny w dorzeczu rzeki Guber. Pie. rdzeń *am- 'łożysko rzeki, rów' można dostrzec w nazwach rzek: *Am-es-a > Omezan 1576, dziś Omaza w dorzeczu Zalewu Wiślanego; *Am-et- > Omeyte 1370-1374, Amet 1398, dziś Ornet, w dorzeczu Łyny, i jezior, np. *Am-en- > Omen cleyn, Omen gross 1333, dziś Omen Wielki i Mały, dwa jeziora o podłużnym kształcie w rejonie Ostródy.

431