page0437

POGRANICZE PÓŁNOCNO-WSCHODNIE

mogą odzwierciedlać obiektywne zjawiska językowe lub pochodzie od pisarzy niemieckich odbierających dźwięki pruskie przez pryzmat własnego systemu językowego. Na przykład nie wiadomo do końca, czy w języku pruskim odróżniano długie o i a. W zapisach nazw pruskich pie. o (długie) i a oddawano w sposób identyczny, bądź jako a (u), bądź jako o (oa). Według R. Trautmanna o (długie) należy traktować jako archaizm, rodzaj kontynuantu pie. i bałt. o (długiego), który nie rozwinął się jeszcze w a (długie). Oba te dźwięki musiały być zbliżone artykulacyjnie, co sprzyjało ich mieszaniu przez niemieckich kancelistów. Pruskie a (krótkie) (przy braku w staropruskim krótkiej samogłoski o) zapisywano jako a lub o, oa, u (po wargowych i tylnojęzykowych), e lub i (np. po spółgłoskach miękkich).

NAZWY STAROPRUSKIE I JAĆWIESKIE

Na warstwę nazw staroeuropejskich nakładają się nazwy staropruskie. Nazw tych na ziemiach północno-wschodniego pogranicza Polski jest najwięcej. Spotykamy je na dużym obszarze, którego północną granicą jest Bałtyk, a granica wschodnia biegnie wzdłuż dolnego Niemna, górnej Pregoły aż do dorzeczy Narwi i Biebrzy. Nazwy pruskie występujące na tym terenie można podzielić najogólniej na nazwy osobowe i geograficzne.

NAZWY OSOBOWE

Pruskie nazwy osobowe zachowały się w średniowiecznych dokumentach krzyżackich i licznych odosobowych nazwach miejscowych. Prusowie, podobnie jak Słowianie, używali antroponimów, które wywodziły się z wyrazów pospolitych. Jako imiona służyły wyrazy przejęte ze świata przyrody. Wśród nich występowały nazwy zwierząt, np. Alnucke, por. alne 'łania', Gamyke, lit. Gamys, ap. gamys 'bocian', Succule, por. suckis 'ryba', Wamike, ap. wamis 'kruk', Swirple, Swirplis, lit. Svirplys, por. svirplys 'świerszcz'; przedmiotów wyrabianych przez człowieka i wykonywanych przez niego prac, np. Arnikę, Ameke, por. *Arnis 'oracz', prus. artoys 'rolnik', Tolk, Tolke 'tłumacz', Wutter, ap. wutris 'kowal', Kometris, ap. komaters 'ojciec chrzestny'.

W powszechnym użyciu były też imiona o charakterze przezwiskowym, oznaczające jakąś rzucającą się w oczy właściwość fizyczną

433