page0445

POGRANICZE POŁNOCNO-WSCHODNIE

NAZWY NIEMIECKIE

Nowszą chronologicznie warstwę nazw północno-wschodniego pogranicza Polski tworzą nazwy niemieckie. Nadawano je od XIII w. zamkom krzyżackim i wsiom zakładanym na prawie chełmińskim. Wszystkie nazwy niemieckie miały charakter urzędowy, początkowo były zapisywane w języku kancelarii krzyżackich, później w urzędowym języku niemieckim, stąd zawierają mało cech charakterystycznych języka mówionego. Właściwości fonetyczne dolnoniemieckie zachowały się na przykład w zapisach nazw wsi byłego powiatu ostródzkiego, jak: Liebemuhl, dziś Miłomłyn, por. Libenmołe 1341, Libinmoł 1410; Vierzighufen, dziś Wierzbica, por. Vyrczighuben 1405, Virtczighuben 1445; Altstadt, dziś Stare Miasto, por. Ałdestadt 1413, Aldenhayn 1322, i nazw wodnych, np. Oberteich, dziś Górny Staw, por. quod óbertich wlgariter nuncupatur 1321, dniem, tich 'Teich'.

NAZWY OSOBOWE

Niemieckie nazwy osobowe to imiona i nazwiska osadników niemieckich, rycerzy i mieszczan Imiona niemieckie nie różniły się od imion używanych w Niemczech. Były to typowe imiona germańskie w formach podstawowych: Albrecht, Amołd, Hintzmann, oraz skróconych i spieszczonych: Hintz, Kunder, Emerich. Powszechnie używano imion chrześcijańskich o proweniencjach grecko-łacińskich, hebrajskich i słowiańskich: Peter, Anders, Winzel, Matz.

Nazwiska niemieckie tworzono od nazw własnych i wyrazów pospolitych. Można je podzielić na prymarne i sekundarne. Nazwiska prymarne pochodzą od imion germańskich pełnych, np. Burchart, Dietlaf, Herman, Horst, Lambert, Sigfried, skróconych i spieszczonych, np. Bangel, Brandt, Delar, Eggert, Lemke, Lober, grecko-łacińskich, hebrajskich, a nawet słowiańskich w formach podstawowych: Kirsten, Kilian, Peter, i pochodnych: Austen, Feid, Lazer, Stencel, Tyc; są równe także nazwom etnicznym, np. Bem, Preus, German, Flander, i toponi-mom: Bludau, Branenberger, Neidenberger, Tolksdorf. Część nazwisk niemieckich wywodzi się od dawnych przezwisk. Są to nazwiska wyrażające różne cechy fizyczne: Braun, Dunkel, Klein, Knopf, Schlang, Weiss, psychiczne: Frohm, Lingk, Schwang, Stoltz, Wildman; również pochodzące od nazw świata zwierzęcego, np. Drosel, Eber, Foss, Wolff"; roślinnego: Bosch, Hasselbaum, Holtz, Hoppe, dni tygodnia, jak Freitag,

441