P1180376

188 Franciszek Rożnowski

badania w Koszalinie (Córa Chełmska), Kołobrzegu, Czaplinku, a później w Cedyni.

intensyfikacja prac terenowych w ostatnich piętnastu latach doprowadza do nagromadzenia w muzeach zachodniopomorskich dość licznych materiałów kostnych uzyskanych podczas rozkopywania cmentarzysk z epoki brązu i okresów halsztackiego, lateńskiego, rzymskiego i średniowiecznego. Badania stają się coraz bardziej interdyscyplinarne, gdyż poza archeologami włączają się do nich antropolodzy, archeozoolodzy, paleobotanicy, ichtiolodzy itp.

Pierwsze ekspertyzy przepalonych szczątków kostnych wykonane zostały na Pomorzu Zachodnim przez autora niniejszego doniesienia w 1964 r., kiedy to opracowane zostały szczątki kostne wydobyte na wczesnośredniowiecznym cmentarzysku kurhanowym w Swielubiu^{1 2} w woj. koszalińskim. Od tego roku datuje się okres bardzo ożywionej współpracy autora z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Koszalinie, Zakładem Archeologii Wielkopolski i Pomorza IHKM PAN w Poznaniu, Muzeum Okręgowym w Koszalinie i innymi placówkami archeologicznymi. Wyniki analiz publikowane są głównie w „Materiałach Zachodniopomorskich'’ i „Koszalińskich Zeszytach Muzealnych".

Od 1974 r. w Zakładzie Biologii Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Słupsku realizuje się temat: Biologiczne przemiany w populacjach ludzkich na Pomorzu Zachodnim od IV okresu epoki brązu do średnio-*ctęcza. W związku z tym podjęto badania przepalonych kości ludzkich uzyskanych m. in. i podczas badań cmentarzysk ludności kultury pomorskiej. a znajdujących się w magazynach różnych muzeów i u Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków Archeologicznych w Koszalinie. Przyjęto, że opracowane zostaną nie tylko szczątki kostne pozyskane podczas systematycznego rozkopywania cmentarzysk, lecz także i te, które uzyskano w czasie prowadzenia badań ratowniczo-zabezpieczają-cych.

Wykaz stanowisk archeologicznych należących do ludności kultury pomorskiej, a zlokalizowanych na interesującym nas terenie, odkrytych i badanych w okresie od 1945 do 1975 r. obejmuje 85 cmentarzysk i 237 esad*. Stanowiska te są rozmieszczone bardzo nierównomiernie, nie

mniej na terenie Pomorza Zachodniego można wyróżnić pięć rejonów, gdzie osadnictwo występuje szczególnie intensywnie. Należą do nich:

—    rejon slupsko-główczycki, gdzie zbadano 24 cmentarzyska i 70 osad;

—    rejon Pojezierza Bytowskiego z 20 cmentarzyskami i 35 osadami;

—    rejon zlotowsko-crłuchowski z 15 cmentarzyskami i 15 osadami;

—• rejon szczecinecko-lubowski z 8 cmentarzyskami 1 50 osadami;

—    rejon binłogardzki z 6 cmentarzyskami i 15 osadami.

Przedstawione zestawienie jest jednak bardzo prowizoryczne i mało reprezentatywne. Dlatego też dla dokładnego poznania struktury i rozwoju zasiedlenia na Pomorzu Zachodnim w czasach od okresu halsztackiego począwszy aż po środkowy pedokres lateński, należy podjąć bardziej szczegółowe studia, uwzględniające także dane z literatury niemieckiej.

Mimo iż rozpoznano 85 cmentarzysk ludności kultury pomorskiej, przepalone szczątki kostne uzyskano tylko w czasie badania 55 cmentarzysk tej ludności, natomiast na pozostałych 30 cmentarzyskach nie uzyskano żadnego materiału kostnego, gdyż prowadzone tam badania ograniczały się jedynie do zabezpieczenia tego, co podczas prac ziemnych lub pniowych zostało zniszczone. Do chwili obecnej zakończono opracowywanie materiałów kostnych pochodzących z 33 cmentarzysk. Szczątki kostne z cmentarzysk w Dobrowie i Miechęcinie opracował A. Malinowski ³, a z cmentarzyska w Łomczewie B. Marecki⁴, natomiast materiały kostne z pozostałych 30 cmentarzysk zostały opracowane przez F. Rożnowskiego ». W ten sposób pod względem antropologicznym zostały opracowane materiały kostne z 60% cmentarzysk ludności kultury pomorskiej odkrytych po II wojnie światowej. Na tych cmentarzyskach odsłonięto 346 grobów skrzynkowych, popielnicowych (różne typy) i jamowych; stanowi to 81% ogółu badanych grobów. Na pozostałych 22 cmentarzyskach odkryło tylko 80 grobów — stanowi to 19%. Ogółem uzyskano więc materiały kostne z 426 grobów.

Pizcpalone szczątki kostne opracowywano przy pomocy metody morfologicznej z wykorzystaniem wskazówek zawartych w pracach różnych autorów: A. Wrzoska, T. Dzierżykray-Rogalskiego, J. Chochola, J. Gta-

1

¹ W. Łosiński, Początki wczesnośredniowiecznego osadnictwa grodowego w dorzeczu dolnej Parsęty (VII—XIX! w.), Wrocław — Warszawa — Kraków — Gdańsk 1812, s. 280—269.

2

F. J, Lachowicz, Badania archeologiczne w województwie koszalińskim u> latach 1345—1973, |w:) Studia archaeologlca Pómaranića, Koszalin 1974, 270— 363.

3

A. Malinowski, Kobei s cmentarzyska ciałopalnego to Mwchęcmic, potu. Kołobrzeg, Koszalińskie Zeszyty Muzealne, t. 3: 1873, i. 314—316,

⁴ B. Marecki, Charakterystyko antropologiczna przepalonych kości ludzkich x cmentarzyska u> Łornciowie, b. potu. Szczecinek. Slenauiilto 3, Koszn-llńskie Zeszyty Muzealno, t. 5: 1³76. i. 331—334.

⁴ F. Rożnowski, Dodania zmienności długości trwania życia ludzkiego na terenie Pomorzu Zachodniego, Koszalińskie Zeszyty Muzealna, U 2: 1873, S. 163—168.