75562 P1180377

190 fVawii»k Rożnowski

dykowskiej-Rzeczyckiej i wielu innych. Wszystkie fragmenty kostne po oczyszczeniu z ziemi i popiołu ważono i segregowano na następujące grupy fragmenty kości sklepienia czaszki, fragmenty części twarzowej <-»acriri fragmenty uzębienia, fragmenty kości tułowia, fragmenty kości kończyn górnych, fragmenty kości kończyn dolnych, oraz osobno od-' dzielano fragmenty kości me dające się zakwalifikować do żadnej z wyżej wymienionych grup. W przypadku gdy otrzymywano popielnicę wraz z zawartością w stanie nienaruszonym, eksplorowano z niej szczątki kostne warstwami, a w ich obrębie odnotowywano udział poszczególnych grup. Od dwóch lat określa się także ciężar kości wchodzących w skład poszczególnej warstwy oraz ciężar każdej z wyróżnionych w jej obrębie grup. Określeń płci i wieku dokonywano przy pomocy powszechnie stosowanych kryteriów morfologicznych uwzględniających wszystkie dostępne cechy diagnostyczne.

Wiek i płeć osobników. W niniejszym doniesieniu wykorzystano informacje antropologiczne odnoszące się do 234 osobników. Przybliżony wiek w chwili zgonu określono w 198 przypadkach, co stanowi 84,6% ogółu. Prócz tego trzynastokrotnie określono wiek tylko orientacyjnie jako „dorosły”, jest to dalszych 5,6% określeń. Wiek pozostałych 23 osobników nie został określony, gdyż w materiałach kostnych znajdowało się zbyt mało fragmentów z cechami diagnostycznymi.

Znacznie trudniej było określać płeć zmarłych. Można ją było oznaczyć tylko w 134 przypadkach, czyli w 57,3%. Do grupy osobników płci męskie; zaliczono 66 osób, a do grupy osobników płci żeńskiej 68 osób.

Przeprowadzone przez nas badania wykazały, że ludność Pomorza Zachodniego umierała najczęściej w wieku 20—30 lat. W tym wieku zmarło 48,5% ogółu osobników, przy czym kobiety stanowiły 25,8%, a mężczyźni 16,7% ogółu. Odsetek osobników dziecięcych liczony w stosunku do wszystkich zbadanych jest stosunkowo niewielki i wynosi zaledwie 19,2%.

Obliczona dla całego Pomorza Zachodniego średnia wieku w chwili zgonu jest równa 23,8 lat. Mężczyźni umierali mając przeciętnie 30,8 lat, a kobiety 26,0 lat Tak więc mężczyzn charakteryzowała wówczas większa przeżywalność niż kobiety, a różnica na korzyść mężczyzn wynosiła 4,8 łata. Średnie wieku w chwili śmierci obliczone dla poszczególnych stanowisk kształtują się następująco: dla Stawnicy wynosi 35,2 lat, dla Nowej Wiśniewki 31,1 lat, dla Przewłoki 24,8 lat, dla Łubowa 27,2 lat, dla Płonicy 26,8 lat i dla Swidwinka około 22,3 lat, a dla Maryńca 22.1 lat. Wyliczone dla wyżej wymienionych stanowisk średnie wieku w chwili śmierci mężczyzn są następujące: dla Stawnicy 39,8 lat, dia Nowej Wiśniewki 37,3 lat, dla Przewłoki 36,0 lat, Płonicy 35,0 lat, dla

S wid winka 30,0 lat, dla Łubowa 28,0 lat i dla Maryńca 28,1 lat. Kobiety umierają znaczniej wcześniej, a średnie dla poszczególnych serii wynoszą: Nowa Wiśniewka — 33,0 lata. Przewłoka — 27,4 lat. Łubowo — około 30 lat. Płonica — 35,0 lat i Mary nieć — 23,6 lat

Rozkłady wymieralności sporządzone dla poszczególnych stanowisk z terenu Pomorza Zachodniego oraz średnie wieku w chwili zgonu wyliczone dla tych stanowisk są dość zbliżone do innych serii z obszarów zajmowanych przez ludność kultury pomorskiej, np. z Glińcza Nowego. Starych Polaszek czy Koziej Góry.

Podkreślić również należy i to, ze średnie wieku w chwili śmierci ogółu mężczyzn i kobiet, wyliczone dla różnych grup ludności kultury pomorskiej, są przy porównywaniu ich z podobnymi parametrami obliczonymi dla grup ludności kultury łużyckiej zawsze niższe.

Ciężar przepalonych szczątków kostnych. Jest bardzo zróżnicowany i waha się w poszczególnych grobach od kilku do 1930 gramów. W grobach określonych jako męskie znajdowało ąę od 87 do 1930 gramów przepalonych kości. Średni ciężar kości z grobów męskich jest bardzo zróżnicowany i wynosi w Stawnicy 908 g, w Szczecinka 383 g, w Swidwinku 640 g, Maryńcu 300 g. Przewłoce 830 g, Turawie 922 g. Nowej Wiśniewce 733 g. Podobnie jest zróżnicowany ciężar szczątków kostnych z pochówków określonych jako kobiece: minimalnie ważą one 95 gramów, a maksymalnie 1560 gramów, natomiast średni ciężar kości z tych grobów w Szczecinku wynosi 175 g, Maryńcu 550 g. Przewłoce 675 g, Półcznie 375 g, Turawie 985 g, a w Nowej Wiśniewce 525 g. Wydaje się, iż to zróżnicowanie jest spowodowane w głównej mierze różnym stanem zachowania naczyń, w których składano szczątki zmarłych, niekorzystnymi warunkami glebowymi oraz różnym sposobem grzebania' zmarłych (np. w grobach jamowych zachowuje się zawsze znacznie mniej szczątków kostnych w porównaniu do grobów popielnicowych).

Stopień przepalenia. Przeważająca większość badanych przez nas fragmentów ma barwę białawą, co dobitnie świadczy o paleniu zwłok w wysokiej temperaturze. Tylko nieznaczna część fragmentów kostnych ma barwę białawo-brązową lub jasnobrązową, a nieliczne fragmenty mają odcień niebieskawy świadczący o niedotlenieniu podczas palenia zwłok.

Wysokość ciała. Wzrost ludności kultury pomorskiej obliczono wykorzystując pomiary głowy kości ramiennej, główki kości promieniowej i głowy kości udowej. Badając przepalone szczątki kostne z Maryn-ca, Stawnicy, Nowej Wiśniewki, Płonicy i Przewłoki można było wykonać w 14 przypadkach pomiary głów wymienionych wyżej kości. Pięć