P1190004 (2)

dojść do rzetelnego zrozumienia tego ciekawego i ważnego fenomenu społecznego. Ale i literatura niekonfosyjna, szczególnie w Polsce, nie jest wolna od jednostronności: nie mówiąc Już o licznych pseudonaukowych — bo speku-latywnych — rozważaniach o religii, noszących nazwę „filozofii religii”, większość prac pisanych nawet ze stanowiska marksistowskiego posiada charakter wyłącznie historyczny. Jest to słuszne i zgodne z wymogami naukowości, nakazującymi rozpatrywanie każdego zjawiska w jego rozwoju.

Czytelnik polski odczuwa jednak brak przewodnika po skomplikowanym świecie zjawisk religijnych, chciałby on mieć nie tylko zarysy dziejów religii, ale i systematyzujące ujęcie olbrzymiego materiału, ujęcie, które umożliwiłoby znalezienie i zrozumienie miejsca danego przejawu religii w całości tej formy świadomości społecznej. Autor pragnie, aby praca niniejsza miała właśnie charakter szczegółowej „anatomii” i „fizjologii” religii, a właściwie jednej tylko jej części składowej — wierzeń religijnych.

ISTOTA A STRUKTURA RELIGII

Religia Jest przeto frapującym obiektem zainteresowań ludzkich — i to zarówno ze wspomnianych wyżej praktyczno-społecznych powodów, jak też 1 z przyczyn natury badawczo-emocjonalnej. Nic tedy dziwnego, że już od dawna zajmowano się jej poszczególnymi przejawami, jej historią i genezą, analizą przebiegu wycinkowych zjawisk religijnych i problematyką istoty religii. Każdy z nas — wierzący czy niewierzący — musiał kiedyś spotkać się z zagadnieniem: Czym jest religia? Jaka jest jej istota?

Rzadko jednak zdajemy sobie sprawę z wieloznaczności pytania o „istotę” jakiejś rzeczy, innymi słowy — nie uświadamiamy sobie zazwyczaj tego, że „istotę” (czegoś) można rozumieć wielorako. Wychodząc od intuicyjno-potocznych rozumień „istoty”, będziemy mieli do czynienia z trzema podstawowymi sensami tego pojęcia:

—    istota jako główne sprawy w jakimś zjawisku lub zagadnieniu,

—    istota jako sens (czasem z dodatkiem „najgłębszy”) danej rzeczy,

—    istota jako cel danego zjawiska.

Z kolei — dwa dalsze, zasadnicze rozumienia pojęcia istoty uzyskamy, gdy przejdziemy od tych sensów