P1190811 (2)

na któryoh wjratfpoją groby ikloUtow, wyposażone głównie w wyroby Mtolowo, wirAd których spotyka się brązowo sisois ■ antonowyil rękojsioissii, brsytwy brązowe pochodzenia italakiogo, aaplnki brą«

■owo o lakowatya kabłąku oraz rozmaite wisiorki brązowo.

o. Orupe Llkz

Ha terytorium mnye Uka, położonym nad Jeziorem tej nazwy, v zachodniej os+4cl Odr Dynarakloh, na pólnoo od taranów objętych przez grupę pdłpomoadrlatyoką, wyróżnia etę grapę Lika, zwaną tai grapą Japodzką /łączona s plemieniem Japodów/. W rozwoju tej grupy wyróżnia • lę cztery fasy, s których dwie starsza datuje alę na X - VIII i VIII - vn stulać la p.n. o. V fasie stsresoj występowały płaskie groby szkle-letowe, w obstawach kamiennych_v wyposażono w wyroby brązowa, zwłaszcza v sap inki o łukowatym kabłąkn. Inwentarz zabytkowy wykazuje podobieństwa do terenów Bośni /Ołaąinao/ i grapy półnoonosdrlatyeklej. W fasie drugiej , w VIII wieku p.n.e. nastąpiła penetracja terytorium oma-wlanej popy przez ludność kultury pól popielnicowych i na cmentarzyskach pojawiły się pochówki ciałopalne popielnicowe*

15. MŁODSZE OKRESY EPOKI BRĄZU V PÓŁNOCNEJ EUROPIE

a* Kał tura nordyjska

V młodszych okresach epoki brązu /IV 1 V okresy epoki brązu/ kultura nordyjska rozwijała się w dalszym ciągu na terenie północnych Niemiec, Jutlaadll, na Wyspach Duńskich om w południowej 1 południowo-zachodniej Szwecji. Nadal duże znacznie miał miejscowy ośrodek produkcji metalurgicznej, który silnie oddziaływał w kierunku wschodnim na tereny położone w strefie Morza Bałtyckiego, na południe w górę Laby oraz w pewnym tylko stopniu ku zachodowi, nad dolny Ren i na Wyspy Brytyjskie. Istnienie tego ośrodka Jest potwierdzone zarówno prses dudą Ilość wyrobów wykonanych wedle prawideł stylu nordyJakiego, Jak teZ prses liczne znaleziska ferm odlewniczych. Spotyka się taZ gromadne znaleziska stopionego surowca brązowego, Jak 1 narzędzia używane do wykańczania 1 zdobienia odlanych wyrobów brązowych. Mordy Jaki ośrodek metalurgiczny charakteryzuje się wysoko rozwiniętą techniką odlewniczą. Wiele wyrobów czy teZ poszczególnych do tali, które na południu Europy środkowej wykonywano na drodze kucia, w strefie nordyJsklej odlewano w formach. Wśród wyrobów charakterystycznych dla nordyJaklego ośrodka spotyka się brązowe naczynia, broń, zwłaszcza mlecze o pełnej, bogato zdobionej rękojeści, groty włóczni, sztylety o antenowym zakończeniu rękojeśol, noża różnych typów,

siekierki ■ tuleją, liczne brzytwy o taśmowatym, jednostronnym ostrzą, saopatrzono w uchwyt 1 azozypozykl /tabl.' XXXVI, 1-10/. Wśród ozdób i części stroju licznie reprezentowane są dwuozęśelowe zapinki, szpile, tarczki ozdobne, bransolety, guzy-tutolusy różny oh typów 1 naszyjniki. Do rzadziej występujący oh wyrobów należą brązowe trąby - lory, duże rogi do plota wykonane a blachy brązowej ort* wózki kultowe na czterech kółkach. Wyroby brązowe są nieraz bogato dekorowane charakterystycznym ornamentem rytym lub wykonanym puncą. V ornamentyce występują pasma linii falistych, kola wspólórodkowe, pasma kresek, kreso czek, a niekiedy tek stylizowane postacie zwierzęce, wyobrażenie lodzi o fantastycznie ukształtowanych dziobach 1 rufaoh.

Po ozy na Ją o od drugiej połowy HZ okresu epoki brązu w środowisku kultury nordy jakiej nastąpiły poważne przemiany w obrządku pogrzebowym. V miejsce grobów szkieletowy oh lob pó dniej już ciałopalnych, składanych w drewnianych trumnach, obstawianych kamieniami i nakrywany oh nasypami kurhanów, rozpowszechniły etę w XV okresie epoki brązu płaskie groby ciałopalne popielnloowe. Nastąpiło to niewątpliwie pod wpływem środkowoeuropejskich kultur pól poplelnloowyoh. V grób i s występuje teraz zwykle tylko popielnica nakryta ozasem misą lub tpe-ojalną pokrywą obejmującą, a wyposażenie stanowią drobniejsze niż poprzednio i mniej liczne wyroby brązowe. V grobach a młodszych okresów epoki brązu spotyka się zazwyczaj brzytwy brązowe, azozypozykl, noże lub - rzadziej - sztylety. Z ozdób 1 ozęśoi stroju lloznie reprezentowane są szpile, guzki podwójne lub tutulusy z wysokim kolosa, ozasem zapinki, kółeczka brązowe. Ceramika w dalszym ciągu, podobnie Jak w okresaoh po przedni oh, charakteryzuje się prostotą formy, nie Jest starannie wykonana i zazwyczaj nie jest ornamentowana /tabl. XXXVI, 11-13/* ^v lokalny oh grupach na terenie północnych Niemiec wi-doozne są poważne wpływy ze strony kultury łużyckiej, zarówno w dziedzinie formy naczyń, Jak 1 niekiedy występujących motywów zdobniczych. Wpływy ze strony kultury łużyckiej w ceramice kultury nordyjsklej są też uchwytne na terenie Danii i południowej Szweoji.

Niekiedy groby ciałopalne popielnloowe a młodszych okresów epoki brązu wkopywano w nasypy starszych kurhanów. Spotyka się też groby kurhanowe z centralnym pochówkiem popielnicowym, a konstrukcjami kamiennymi, na powno poohodząoe z młodszych okresów epoki brązu. Od zwykłych, przeciętnie wyposażonych grobów wyodrębniają się bogaotwem pochówki nakryto nasypami kurhanów. V grobach tych spotyka się między innymi wyroby złote 1 przedmioty importowane a południa, a wśród niob stosunkowo wozosne, zwłaszcza na półnooy Europy, wyroby żelazna. Przykładem nnżo tu byó grób z Soddin Kr. Perleberg. Był to kurhan