P1240474

Zanik wspomnianych kultur na przełomie BA i BB łączył sio ściśle i procesem, który objął obaaary od górnej Wiały do środkowego Dniepru, doprowadzając do wykaitałeenla się kompleksu kulturowego Trzeiniec-Komarów-Sośni ca". w jego obrębie zespół "Trzeiniec" rozdzielany Jest na dwie kultury - zachodniotrzcinieoką oraz właściwą trzciniecką, którą konsekwentnie winno określić się mianem kultury eachoćniotrscinieckiej /zasięgi zespołu sob, S.S. Bleresznskz 1972, 8.138, ryc.45 - mapa;

J. Dąbrowski 1975. 3.40, ryc.l/. Ta ostatnia rozwinęła się w dorzeczu górnej i środkowej Wisły i Sanu z kultury mierzanowlckieJ, obejmując te* dorzecze górnej Warty /do biegu Prosny/; ciągłość osadniczą i kulturową potwierdzają liczne zespoły osadnicze z mieszanym materiałem zabytkowym.

Przez cały czas trwania kultury zachodniotrzcinieckiej utrzymał się postulowany podział na strefy zachodnio? i wschodnio poi zką. Dla dokładniejszego poznania tego zjawiska zatrzymamy się przy zachodnim pograniczu tej kultury, zwłaszcza w zakresie ustalenia maksymalnego zasięgu jej osadnictwa oraz wzajemnych stosunków z osadnictwem zespołów sąsiadujących kultury unietyekiej /póśna faza/, a następnie tzw. kultury przedłuiyckiej. Dotyczą one więc szerokiej strefy pogranicznej. szczególnie wyraźnie uchwytnej na Kujawach 1 w międzyrzsczu Warty oraz Prosny, s wyraźnie mieszanymi, zespołami /zobJ. Dąbrowski 1977, 8.202, ryc.1 - mapa i e. 205 n^ B^Gediga-m8^.^J65 n. oraz s. 167, ryc.66/. Pakt ten zdaje się określać zarazem charakter wzajemnych stosunków między osadnictwem sąsiadujących.ugrupować kulturowych

/ryc.4 i 5/.

Ustalenia te są istotne zresztą i z innego powoduPrzyjmuje się bowiem moiliwość ekspansji elementów "trzoinleckicb” i "posttrzciniec-kich" w kierunku zachodnim, w. dorzecze.środkowej. Odry. Owo rozszerzanie się, któremu towarzyszyć miało równie* prze suwanie-się osadnictwa, nie znajduje jednak tak tęrraźnego odbicia, jak to dotąd-przyjmowano, co szczególnie jasno oddają znaleziska, określane jako "trzcinleckle" z obszaru nad środkową Wartą oraz na zachód od Prosny. Właściwie do dziś nie został przedstawiony proces wykształcenia się kultury zachodni o trzcinie oklej w jej zachodnim zasięgu, zwłaszcza w kwestii, czy istotnie mamy do czynienia z przesuwaniem się na zachód jej ludności, czy te* wyłącznie ze zmianami kulturowymi w ramach dotychczasowego osadnictwa tych ziem.

la podstawie pewnej liczby obiektów i znalezisk kultury zachodnio' trzcinieckiej z Wielkopolski oraz niezbyt jednak pewnych.z północnej części Śląska, dochodzących do granic Bierni lubuskiej /nie potwierdza ich obecności K. Kwapiśaki 1974, e.38 n./, W. Oedl /1975, s.78 n./ wydziela tam zachodnia grupę omawianej kultury s oaadniotwem o oharakte-

Ryc.4. Przedmioty metalowe pochodzenia śląeko-wielkopolskiego na obszarze kultury zachodnio-trzcinlecklej: 1 - zasięg stanowisk z ceramiką "trzciniecką*, 2 - zasięg stanowisk z ceramiką śląsko-wielkopolsklej kultury mogiłowej, 3-4 - brązy-importy ze Śląska i Wielkopolski /3 -pewne, 4 - prawdopodobne/, 5 - skarby "trzcinleckle*.

Wg J. Dąbrowskiego 1977, 8.202, ryc.1.

rze wyraźnie niestałym /krótkotrwała osady i sezonowe obozowiska/. Podkreślił zarazem, że znaleziska kultur unietyekiej oraz zachodniotrzei-nieckiej wykluczają się na tym obszarze; zdaje się to przemawiać za współczesnością form osadniczych obu tych kultur oraz zasiedlenie przez ich ludność różnych, choć często z sobą sąsiadujących regionów.

W fazie następnej, w momencie rozszerzania się tzw. kultury przedłu-tycklej, owe tereny graniczne opanowane zostały przez.nową ludność, czym tłumaczyć należy wykształcenie się wówczas stref zmieszania /H. Ge dl 1975, o, 81 i 83/.

W odniesieniu do poważnej części obiektów L znalezisk kultury za-ehodniotrzcinieckiej, nie 'uzyskano dotąd możliwości uściślenia ich da-

65

64