P1240490

Środkowe Sad odrze, geograficznie obszar dorzecza po obu stronach facto owego odcinka Odry, było terytorium styku trzech wielkich, trądy, cyjaie wydzielonych grup “kultury łużyckiej*: środkowo nijakiej /Gcdig_a 1*5, 8.67-95/ lub inaczej określanej śląskiej /Gedl 1973, n.73-75/, zatoo-łnftyckiej, a w dalszym Jej rozwoju białowickiej oraz brandenbur-ako-lubusklej /Gedl 1973. a.50/ określanej też brandenburską /Oardawsk* 1979, s.J5/, która w okresie halsztackim przekształcała alf w grupę górtycką. Wszystkie trzy należą wg A. Gardawekiego do zachodniej grupy terytorialnej /Gardawski 1979, a.43/ wyodrębniającej się Jut w początkowych fazach rozwoju "kultury łużyckiej", na podłożu kultury mogiłowej. Proces kształtowania się tej strefy "kultury łużyckiej" ros-pocaął się a schyłku II okre.au epoki brązu i trwał przez cały iii okrt epoki brązu /Gedl 1973, s.73/.

Podłoże kultury mogiłowej przyczyniło się do występowania szeregu wspólnych cech w materiałach archeologicznych, szczególnie w ceramice, na całym obszarze strefy kulturowej, zacierając jednocześnie bardzo istotną i widoczną w późniejszych okresach granicę kulturową przebiegającą pasem wzdłuż dolnego biegu Odry i dalej-na południe wzdłuż Wyay łużyckiej i Bobru, przy czym Właściwą strefą graniczną był w tej części pas o wyraźnie ograniczonej sieci osadniczej wzdłuż Bobru - od Krosna Odrzańskiego poczynając do Żagania. Górne dorzecze Bobru stanowiło strefę wzajemnych oddziaływań kulturowych.

Zarysowana w świetle ostatnich Ut badań konieczność podziału tzw. •kultary łużyckiej* na kilka odrębnych kultur zmusza nas również do uważnego potraktowania przedstawionej powyżej granicy kulturowej. Występując po obu Jej stronach różnice typologiczne w ceramice, szczególnie od 17 okresu epoki brązu poczynając, różnice w niektórych cechach obrządku pogrzebowego, wyraźnie zarysowane granice geograficzne osadnictwa oraz ukazujące alf w świetle ostatnich badań mikroregionu wicirakiego różnice w rozwoju go spod ar czor społecznym w stosunku do obszarów wschodnich zachodniej grupy terytorialnej sugerują konieczność oddzielenia nie tylko w okresie halsztackim odrębnej kultury na zachód od Bobru /Gardawski 1979, s.33-34/, ale wydzielenie tu odrębnych kul tur od środkowej epoki brązu poczynająo.

Vychodząc s takiego założenia będę konsekwentnie stosował w dalszych rozważaniach zamiennie zamiast grupa saako-łużycka kultury łużyckiej określenie kultura aaako-łużycka i zamiast grupa brandenbur-ako-lubuska - kultura brandenbursko-lubuska. Obie te kultury wydzielają się bowiem zdecydowanie od pozostałej csęścl zachodniej strefy

kulturowej.

8aJtrudniejsza w chwili obecnej problemem do rozwiązania jest prsy nielicznych nowych zasobach źródłowych a terenu środkowego Kad-

m

_o4r!./g„plńrtci 1975. ..174-202, "arclnkian 1974.    1-65/ «.«"«-

U. laslęgu ^₈t,pov.nla kultur, a.rto-łu^okku, 1 grup,/kultur,/ fl.rti.j » początkowych forach J.J ro.wju. J.mom bard.l.J ognalemo-* d„. poal«łaay » oh.aaru t.w. tlMl tahuAl.J. terytoria, potokoae-_p północ od równoleżnikowego odcinka Środkowej Odr,.

Przeżywające aię do początków IV okresu epoki brązu /schyłek okręgi halsztackiego k/ cmentarzyska mogiłowe na .eremie środkowego «adod-rsa, ule były w szerszym sakrę ale przedmiotem badań wykopaliskowych -większość s nich zlokalizowana jest na terenie północnej części Dolnego śląska i nad Bobrem - a nieliczne bardzo badane cmentarzyska płaskie dostarczyły również niewielką Ilość zespołów grobowych chronologicznie odpowiadających badanym zespołom mogiłowym /(wepiński 1975/. Cechą charakterystyczną tych omontarzyok jest brak. ciągłości, pochówków od początku 1IX do końca IY okresu epoki brązu i to.zarówno w przypadku cmentarzysk płaskioh. Jak i mogiłowy oh. Wydaje się, że proces kształtowania się tu 1 fasy rozwojowej kultur środkowej epoki brązu nie wykazuje tak wyraźny oh później ceoh zróżnicowania kulturowego i wiąże się s napływa lub przepływem niewielkich grup ludności. Ba przesunięcie ludnościowa zwracają uwagę badacze kultury łużyckiej /Gardawski 1979, a. 33i Coblsmt 1971, s.430; Gedl 1973, a.48/, Dodać należy, że dla tej fasy rozwoju osadnictwa nie posiadamy ani jednej stwierdzonej, i zbadanej cszdy - co poważnie umniejsza możliwości, interpretacii.zjawisk kulturowych.

Pasa I rozwoju kulturowego na środkowym Badodrzu charaktery tu ja zię wykształceniem i upowszechnieniem stylu guzowego w ceramice. Rozpatrywanie nielicznych różnic w tym stylu, uzupełniona przez Inne mało z różnicowane formy ceramiki występującej na tym terenie .oraz przez przedmioty metalowo ujednolicone na znacznym obszarze środkowej Kuro-py» nie pozwala precyzyjnie rozgraniczyć poszczególnych kultur w zachodniej strefie terytorialnej. Zróżnicowania.kulturowe należy jednak analizować równocześnie dla całej epoki brązu, i okresu halsztackiego aa tym obszarze, gdyż od 1Y okresu epoki brązu różnice, wyraźnie pogłębiają się i pozwalają badaczom wydzielać w okresie halsztackim Już bes-warunkowo odrębne kultury /Gardawski 1979,

Wschodnia część Dolnych ł-użyc - między Bobrem 1 łysą łużycką -wiąże ulą z rozwojem kultury uasko-łutyckiej od samego jej początku. Zarówno w IV, juk i V okresie epoki brązu pogłębiają się różnice w forsach i zdobieniu naczyń między kulturą sasko-łutyeką a grupą śląską •kultury łużyckiej", Prowadzone w ostatnich latach, nie publikowane jeszcze w znakomitej większości, badania cmentarzy to w rejonie lubska - w Białko wie /Kołodziejski 1977/ • bielmie, lubsko * Mi erko wie oraz w roku 1979 w Chrobrowie k. Rugania, wakaaują na zdecydowaną przynależ

ał