Obraz1

W. Społeczeństwo obywatelskie i jego wrogowie

170.    Jednym z pojęć, które opisują w sposób syntetyczny po-|vi iv jednostek i grup społecznych w państwie demokratycznym !■ ,i pojęcie „społeczeństwo obywatelskie”. Termin ten został

'prowadzony do filozofii państwa i polityki przez Georga Wil-I ii I ma Friedricha Hegla, a następnie zaadaptowany i upowszechniony przez innych filozofów, między innymi Karola Marksa. Idea

poleczeństwa obywatelskiego była rozmaicie rozumiana i prze-i liodziła w XIX i XX wieku zmienne koleje. Społeczeństwo obywatelskie przeciwstawiane było zwykle państwu (społeczeństwu politycznemu) rozumianemu jako wyobcowana struktura władzy publicznej. Cechą istotną społeczeństwa obywatelskiego miała być niezależność wobec władzy wynikająca stąd, że członkowie tego społeczeństwa dysponują własnymi środkami utrzymania, mogą, chcą i potrafią, dla zaspokajania swych potrzeb, samodzielnie organizować się w węższe niż państwo, bardziej wyspecjalizowane stowarzyszenia i wspólnoty. Mają one często charakter prywatny, lecz mogą także wykonywać pewne funkcje publiczne.

171.    W XX wieku koncepcja społeczeństwa obywatelskiego przybrała - w niektórych ujęciach - charakter polemiczny. Była bowiem kierowana przeciw teoriom i praktykom totalitaryzmu i autorytaryzmu państwowego. Nawiązywały do niej rozmaite ruchy społeczne i polityczne o demokratycznym i wolnościowym charakterze - liberalne, socjaldemokratyczne, socjalistyczne, chrześcijańskie. W ich rozumieniu społeczeństwo obywatelskie oparte ma być na sieci niezależnych od władzy publicznej (tu rozumianej podmiotowo) i samodzielnie tworzonych przez obywateli organizacji o różnym charakterze - politycznym, zawodowym, gospodar-