P1360846

C7TUKA AKTORSKA XX WIEKU 197

go punktu widzenia system ów jedynie zbiera i kodyfikuje ogólne i niezbędne zasady sztuki aktorskiej. Stanisławski przyjmował, że idealny „nastrój twórczy” rodzi się, gdy aktor opanuje różne elementy, które składają się na „prawa organicznej natury artysty” {Moje życie w sztuce). Z praktycznego punktu widzenia system proponuje więc specjalne techniki mające pomóc aktorowi rozwinąć taki stan ciała i umysłu, który umożliwi „przeżywanie”. Stanisławski wierzył, że takie „twórcze samopoczucie” stanowi odpowiedni grunt dla powstania roli, który łączy w sobie dwie zmienne, niemal symultaniczne perspektywy: bycia na scenie i bycia w roli. Rola ma być „dostosowana do sceny”, „wewnętrznie” skoncentrowana, „zewnętrznie” fizyczna i „twórcza”.

Szeroki wachlarz zainteresowań Stanisławskiego ujawnia się w wybranych z systemu i przytoczonych dalej ćwiczeniach. Dzielą się one na dwie duże grupy: techniki, które sprzyjają właściwemu „samopoczuciu” i wywołują u aktora „twórczy stan przeżywania”, oraz metody uczące takiej analizy tekstów dramatycznych, które umożliwiają stworzenie postaci.

GRUPA PIERWSZA

Aktor rozwija ,„samopoczucie teatralne”, ucząc się panować nad koncentracją, wyobraźnią i komunikacją. Wiele ćwiczeń w tej grupie jest rezultatem zafascynowania Stanisławskiego jogą.

Koncentracj a

Stanisławski wymaga na scenie pełnej fizycznej i umysłowej koncen-t tracji. Nazywa ten stan psychofizyczny „publiczną samotnością”. Aktowy wyciszają wówczas to wszystko, L co zewnętrzne w stosunku do świata dramatu. Publicznie zachowują się

tatr joU... u..11___1    ^x

czy, jak ważne jest podobne skupienie na przykładzie hinduskiej historii o maharadży, który przeznaczył stanowisko ministra dla tego, kto potrafi przenieść dzban mleka wokół murów ruchliwego miasta i nie uronić ani kropli.

Nauka koncentracji psychofizycznej rozpoczyna się od obserwacji służącej wyostrzeniu zmysłów.

Wzrok

^ Przez trzydzieści sekund patrz na jakąś osobę lub rzecz, a następnie odwróć wzrok i opisz szczegółowo to, co widziałeś.

=> Klasyczne ćwiczenie lustrzane: dwie osoby stają naprzeciw siebie, jedna naśladuje ruchy drugiej zachowując się niczym odbicie w lustrze. Prowadzący ma tak się poruszać, a naśladowca powtarzać jego mchy z taką dokładnością by obserwator nie był w stanie powiedzieć, kto prowadzi, a kto naśladuje.

Słuch

•=> Zamknij oczy, odpręż się i wsłuchaj się w odgłosy z najbliższego otoczenia; rozszerz pole słyszenia o dźwięki dochodzące z całego budynku; ponownie rozszerz pole słyszenia o dźwięki z ulicy. Otwórz oczy i opisz to, co słyszałeś tak dokładnie, jak tylko się da.

Dotyk

^ Zamknij oczy; ktoś poda ci przedmiot. Zbadaj go dokładnie jedynie dotykiem. Zwróć przedmiot, otwórz oczy i opisz go jak najdokładniej.

Węch

*=> Zamknij oczy, odpręż się i skoncentruj na zapachach w otaczającym cię pokoju. Otwórz oczy i spróbuj sobie przypomnieć, co dokładnie wyczułeś.

«=> Odtwórz w wyobraźni znajome zapachy: morze, gorąca czekolada, róże.

Smak

=> Opisz smak, jaki masz teraz w ustach.

*=> Odtwórz w wyobraźni znajome