PB040747

292 Higiena i dobrostan zwierząt gospodarskich

8.2.1. Bakterie w gnojowicy

W gnojowicy mogą występować bakterie / rodzaju: Salmonella, H_ru cella, Mycobacterium sp.. enteropatogenne szczepy Escherichia coli. Lepto, spira. Treponema, Rickettsia sp., Erysipeloihrix rhusopathiue i inne Więfc. szość z nich występuje w nawozie okresowo, przy czym obecność poszczę-gólnych drobnoustrojów zalczy między innymi od właściwości fizyko--chemicznych gnojowicy. Nadto nie zawsze możliwe jest wykrycie bakiem patogennych w gnojowicy, występujących w' niew ielkiej liczbie, ze względu na małą czułość stosowanych metod izolac ji.

Ważnym problemem wynikającym / nawozowego stosowania gnojowicy jest ryzyko rozpowszechniania w środowisku bakterii antybiotyko-opornych. Powszechne stosowanie antybiotyków w leczeniu ludzi i zwierząt. a do niedawna także jako dodatków paszowych, sprzyja powstawaniu szczepów antybiolykoopornych bakterii jelitowych. Rozlewanie gnojowicy umożliwia transfer genów oporności na antybiotyki, które znajdują się w plazmidach bakterii jelitowych, do bakterii glebowych z rodzaju Proitus spp. czy Pseudomonus spp. (Schroeder i wsp., 2002).

W gnojowicy dominują bakterie należące do rodziny Enlerobacleria-ceae, których zasadniczym miejscem bytowania jest przewód pokarmowy ludzi i zwierząt. Mikroorganizmy te mogą w korzystnych warunkach przetrwać dość długi okres czasu poza organizmem żywiciela i z tego powodu stanowią zagrożenie epidemiologiczne. Jest to rodzina bakterii względnie beztlenowych bądź tlenowych, która dzieli się na pięć grup. Do grupy pierwszej zalicza się rodzaje Escherichia. EdwardsieUa, Citrobacter, Salmonella i Shigella. Do grupy drugiej należą: Klebsiella, Enierolkuter, llaf-nia i Serratia. Grupę trzecią stanowi Proteus, czwartą Yersinia, a piątą Erwinie (Zaleski. 1985).

Rodzaj Salmonella

Szczególną wagę. ze względów epizootycznych, przywiązuje się do pałeczek z rodzaju Salmonella. które izoluje się w gnojowicy. Są to Gram--ujemne pałeczki należące do rodziny Enterobacleriaceae. Jednak w przeciwieństwie do pałeczek grupy coli nie fermentują laktozy i nie wytwarzają indolu z tryptofanu. Ich izolacja wiąże się z wykorzystywaniem bardziej skomplikowanych metod badawczych. Rola pałeczek Salmonella w patogenezie zakażeń u ludzi jest znaczna, bowiem stanowią przyczynę większości zachorowań o etiologii bakteryjnej. Obecność ich w osadach ściekowych i gnojowicy była potwierdzana wielokrotnie przez licznych autorów.

^„ym rezerwuarem pałeczek Salmonella jest przewód pokar-[odzi. zwierząt hodowlanych i dzikich, zwłaszcza gryzoni i ptaków. _vlC tych bakterii do przewodu pokarmowego może być przyczyną lub nosicielstwa. Środowiskowymi źródłami zarazka jest za-rc/ona woda. gleba, owady, odchody zwierzęce, pasze i inne. ^nJzono możliwość długotrwałego utrzymywania i rozmnażania się ''""tokterii w środowisku zewnętrznym. Namnazaniu się zarazków poza tr* ^_nKlll zwierząt i ludzi sprzyja podwyższona temperatura środowiska i substancji zawierających białko. Pałeczki należące do scrotypu ^ tfW/u Typhi wywołują dur brzuszny, S. Paratyphi A. B lub C wywołu-rzekome, a pozostałe scrotypy - choroby zakaźne określane wspólną salmonelloza (Zaremba i Borowski, 1994). PrzeźywaJność ich w ^jottisku jest zwykle długa, a w sprzyjających warunkach mogą się szyb* ^IpjntnaZać. co zwiększa ich niebezpieczeństwo dla zdrowia ludzi i zwie-^ Szczepy pałeczek Salmonella należące do różnych typów serologiczni charakteryzuje stosunkowo niewielka cicpłoopomość. Wyjątek stano-*i szczep Salmonella Senfienberg W775. którego wytrzymałość termiczna pi względnie duża. Scrotyp ten stosowany jest często w badaniach środo* *iskowych. bowiem rzadko wywołuje zakażenia u ludzi, a z uwagi na spełzną strukturę antygenową jest łatwy w oznaczeniu.

W gnojowicy bydlęcej dominuje Salmonella Dublin, rzadziej spotyka ^5. hfhinwrium. Ich przeżyw alność w- środowisku jest bardzo długa, na* net do 270 dni (Dinter, 1988; Philipp i wsp., 1990). W tabeli 8.4 przedsta-,1,300 przeżywalność różnych gatunków pałeczek Salmonella w wydalinach jrtrząt.

fjhfli8.4. Przeżywalność różnych typów pałeczek Salmonella w wydalinach zwierząt w warunkach fermowych (Slrauch 1987)

Gatunek bakterii	Pr/eżywalnośi (dni)
	kat bydlęcy	mocz bydlęcy	1 kat cieląt	kal świń	pomiot kurzy
fi Mim	49	65	12	39
i hphimuńum	J77	58	29	39	28
i hmphi B	157	57	22	39	8
ibatw	210	73	26	47	57
iHmchtster	180	84	33	47	44
~^SD!l!lz£ullorum					14
	7.0-7.7	8.4-8,8 1	9.0-9.4	7.5-8.0	7.8-8.0