pdl"2

„Biała Dama" z Kórnika

Salę Rycerską renesansowego zamku w Kórniku, zbudowanego w XVI w. przez wojewodę poznańskiego Mikołaja Górkę, zdobi portret kobiety w strojnej białej sukni. Jest to Teofila z Działyńskich Szołdrska-Potulicka, która w drugiej połowie XVIII w. dokonała przebudowy zamku w stylu późnobaro-kowym. Była to na owe czasy kobieta niepospolita i odgrywająca dużą rolę w życiu umysłowym i artystycznym Wielkopolski z tego okresu. Była dwukrotnie zamężna i z ostatnim mężem rozeszła się, poświęcając resztę swego życia urządzaniu zamku i jego otoczenia. Na jej zlecenie rozebrano znajdujące się tam resztki pałacyku myśliwskiego dawnych właścicieli Kórnika — rodu Górków. Z pałacykiem tym związana była legenda, iż w jego podziemiach znajdować się miały skarby rodowe Górków strzeżone przez diabłów. Czy Teofila odnalazła te skarby? Na ten temat historia zamku milczy. Jest natomiast możliwe, iż ów czyn Teofili Działyńskiej w zasadniczy sposób przyczynił się do późniejszej mitologizacji tej postaci w świadomości ludowej. Po jej śmierci ukształtowała się opowieść o „Białej Damie" kórnickiego zamku. Opowieść ta powiązana została ze wzmiankowanym portretem Teofili i głosi, iż przed północą wychodzi ona z ram portretu i jako biała zjawa kobieca spaceruje po komnatach zamkowych, a następnie schodzi do ogrodu. Tu punktualnie o północy zjawia się tajemniczy rycerz na koniu (może to duch ostatniego potomka rodu Górków). I obie te zjawy odbywają wspólną wędrówkę po zamkowym parku. Wraz z pianiem pierwszego kura rycerz znika, a zjawa „Białej Damy" powraca na płótno portretu, by za dnia być obiektem podziwu i zainteresowania zwiedzających miejscowe muzeum.

„Czarna Księżniczka" z Szamotuł

Czerwoną plamą odcina się stara barokowa baszta od zielonego tła parku w Szamotułach. Jest ona dzisiaj jedyną pozostałością po wzniesionym tu w XV w. zamku rycerskim Szamotulskich. W blisko 100 lat później zamek ten stał się własnością kasztelana poznańskiego Łukasza Górki. Właśnie z postacią jego żony, słynnej Halszki z Ostroga, związane jest podanie o zamkowej zjawie „Czarnej Księżniczki", która w księżycowe noce błąka się w okolicy szamotulskiej baszty. Krótka historia życia Halszki jest zbiorem romantycznych i fantastycznych przygód zakończonych tragicznym epilogiem. Wywodziła się ona z książęcego rodu Ostrogskich. Była panną niezwykłej urody i żywego usposobienia, a ponadto — po śmierci ojca — jedyną spadkobierczynią ogromnej fortuny. Nic dziwnego więc, iż otaczał ją duży krąg kandydatów na małżonka. Wśród nich wyróżniał się wybujałą fantazją i wielkim

13 — Poltka demonologia 225