PICT0022 (20)

to gdy płaszczyzna bliźniakowania pokryje się z płaszczyzną. A, będzie układ ABCACBA (rys. 1.29).

Jeżeli dyslokacje częściowe tworzące bliźniak nic mają możliwości wyjścia na powierzchnię swobodną, to mogą być obserwowano za pomocą mikroskopu elektronowego (rys. 3.30 — fotografia wg B. Yarina z Instytutu Inżynierii Materiałowej PW — wkładka na końcu książki).

By*. 1.28. Położenia atomów w płaszczyznach gęsto upakowanych: a) przy dyslokacji jednostkowej, b) przy dyslokacji częściowej

Powstanie bliźniaków wywołuje niewielkie odkształcenia trwałe. Natomiast płaszczyzny łatwych poślizgów w obszarach bliźniaka mogą mieó korzystniej- ] 8zą orientację dla ruchu dyslokacji doskonałych.

Naprężenie wywołujące bliźniakowanio jest znacznie większo niż naprę-/ źenie niezbędne do ruchu dyslokacji doskonałych. Z tego też względu najczęściej' kryształy bliźniacze tworzą się przy dużych prędkościach odkształcania w nis-.jj kich temperaturach.

U

Eys. 1.28. Sohomat bliiaiakowauia

13.5. ODKSZTAŁCANIE POLIKRYSZTAŁÓW

Metale techniczno są ciałami polikrystalicznymi, zawierającymi wielo zanieczyszczeń. Osie krystalograficzne poszczególnych ziaren są na ogół zorientowano chaotycznie. Podczas odkształcania plastycznego ciała polikrystalicznego musi zachodzić jednoczesno odksztalcanio wielu ziaren. Następujo ono przy tnacznie większych naprężeniach niż odksztalcanio pojedynczego kryształu. Jest to spowodowane w pierwszym rzędzie zachowaniem spójności odkształcanego materiału. Warunkiem zachowania spójności, a więc dostosowania (ako-modacji) kształtu każdego ziarna do ziaren sąsiednich jest konieczność odkształcania się ziaren co najmniej w pięciu systemach poślizgów. Nic każdy z tych systemów jest korzystnie zorientowany w stosunku do działających naprężeń, | więc wywoływanie poślizgów wymaga działania naprężeń odpowiednio większych.

j Dużo wartości naprężeń są również związano z występowaniem pewnych przemieszczeń ziaren względem siebie, co przy odkształcaniu materiałów polikrystalicznych jest nieuniknione. Przemieszczenia to zachodzą w wąskich strefach przy granicach ziaren, a w niektórych przypadkach wzdłuż granio Saren.

i Na rysunku 1.31 (wkładka na końcu książki) pokazano fotografio powierzchni rozciąganej próbki aluminiowej (wg W. Pessda z Instytutu Inżynierii Materiałowej PW) dla dwóch różnych wartości odkształcenia. Przy wydłuże-iu ej = 2% (rys. 1.31a) w ziarnach pojawiły się pasma poślizgu, występujące

45