PICT0097 (10)

Wartości (d„/d„_i)_Kr dla kolejnych operacji przetłaczania ulegają zwiększaniu. Wynika to ze wzrastającego oporu plastycznego ścianki wytłoczki wywołanego zwiększającym się umocnieniem materiału i jednoczesnego zachowania niemal niezmiennych własności blachy przy dnach kolejnych wytłoczek, gdyż występujące tam umocnienie jest niewielkie i w przybliżeniu jednakowe.

Najmniejsze wartości współczynników m» dla dalszych operacji przetłaczania podano również w tabł. 4.9. Wartości te dotyczą przypadków prowadzenia kolejnych operacji przetłaczania bez stosowania między nimi operacji wyżarzania rekrystalizującogo. Zastosowanie operacji wyżarzania zmniejsza opory kształtowania, a więc pozwala zmniejszyć odpowiednio wartość współczynnika przetłaczania. Bez względu na liczbę zrealizowanych już operacji ciągnienia, po wyżarzaniu rekrystalizującym dobór współczynników przetłaczania roz-’ poczyna się ponownie od mi Współczynniki m, i następne mogą być wówczas nawet zmniejszone o 3 - 5%.

Drugie niekorzystne zjawisko, tj. fałdowanie, występujo wówczas, gdy przy określonym współczynniku przetłaczania wartość stosunku grubości ścianki przetłaczanej wytłoczki do jej średnicy jest zbyt mała. Przyczyną fałdowania jest zjawisko wyboczcnia ścianki wywołane obwodowymi naprężeniami ściskającymi. Można przyjąć, żc fałdowanie nie występujo, jeżeli jest spełniona empiryczna zależność

(4.30)

Stosuje się wówczas tzw. przotłaczanie swobodne (rys. 4.60).

Jeżeli warunek (4.30) nie jest spełniony, to zapobiega się fałdowaniu przez zastosowanie dociskacza (rys. 4.02).

p

Jtys. 4.62. Przetłaczanie z docialcaczcm

Wartość siły dociskającej Pd przy przetłaczaniu (rys. 4.52) jest na ogół ustalana doświadczalnie. Zależy ona od kształtu matrycy, stosunku p/d_B_„ rodzaju materiału i sposobu smarowania. Naciski jednostkowe są dużo mniejszo niż podane w tabl. 4.8. Niekiedy fałdowaniu może zapobiegać sama obecność dociskacza.

W procesach technologicznych kolejno operacje przetłaczania prowadzi się najczęściej bez zastosowania wyżarzania rckrystalizującego między tymi opo-racjami. Wykonanie w taki sposób wszystkich koniecznych operacji przetłaczania w niektórych przypadkach jest niemożliwe ze względu na zjawisko utraty własności plastycznych przez materiał. Powoduje ono wzdłużne pękanie wytłoczki po przetłoczoniu (rys. .4.Clę). Pęknięcia te mogą pojawić się natychmiast po przeUoczeniu wyrobu przez matrycę lub po upływie pewnego czasu. Zjawisko powstawania tego rodzaju pęknięć jest złożone; główną rolę odgrywają w nim naprężenia własne. Mogą one osiągnąć wartości niebezpieczno wówczas, gdy szczelina między matrycą a stemplem jest na tyle duża, że pozwala na swobodne pogrubianie się ścianki wytłoczki. Zastosowanie szczeliny równej grubości blachy nic pozwala na pogrubianie się ścianki, co jest równoznaczne pewnemu jej pocienianiu. W tym ostatnim przypadku naprężenia własne są znhcznic mniejsze, dzięki czemu zjawisko pękania wzdłużnego nie występujo.

Jeżeli pękania wytłoczck nic da się opanować łub gdy występują inno niekorzystne zjawiska (pękanie narzędzi, powstawanie narostów itp.), zachodzi konieczność stosowania wyżarzania rekrystalizującego. Dokładne określenie liczby operacji możliwych do zrealizowania bez wyżarzania rckryKtaliznjąccgo jest trudne i wymaga zwykło przeprowadzenia prób.

4.3.Ż.3. WŁASNOŚCI WYTRZYMAŁOŚCIOWE I GEOMETRIA WYTLOCZEK

Odkształcenia, jakich doznaje materiał przy .przekształcaniu płaskiego kawałka blachy w naczynie, nic są jednakowe i zależą od położenia rozpatrywanego obszaru. Powoduje to odpowiednio zmiany własności mechanicznych, jak również wpływa na geometrię wyrobu. Zmiany te zostaną rozpatrzone poniżej na przykładzie wytłoczki cylindrycznej bez kołnierza.

Własności wytrzymałościowe. Własności wytrzymałościowe bocznej ścianki wytłoczki zależą od odkształcenia zastępczego e. Największa jego wartość występujo na obrzeżu wytłoczki. Ponieważ w tym miejscu schemat odkształceń odpowiada jednoosiowemu ściskaniu, odkształcenie zastępcze c jest równe:

c = h| = In- «In—.    (4.31)

d    m,

Dla zilustrowania zmian granicy plastyczności materiału, zachodzących przy wytłaczaniu, zostanie rozpatrzony przypadek kształtowania naczynia, dla którego = 0,5. Zgodnie z zależnością (4.31) największe odkształcenie zastępcze wynosi e = 0,093. Znana wartość e pozwala na wyznaczenie granicy plastyczności materiału na obrzeżu wytłoczki. Przyjmując, żo odkształcenie zastępcze w pobliżu dna jest pomijalnie małe, wyznaczono na podstawio

u*

195