PICT5854

wicdnic zarżenie badań do spraw istotnie ważnych / punktu widzenia badanego problemu.

Kolejnym nieodzownym warunkiem poprawnej obserwacji jest dokładność, z jaką obserwator postrzega, odnotowuje i interpretuje zaobserwowane zjawiska. Aby obserwacja była dokładna musi być wierna, wyczerpująca i wnikliwa. Wierna bywa wówczas, gdy obserwowane zjawiska nic zostały zniekształcone wskutek obecności obserwatora. Wyczerpująca jest ta obserwacja, która umożliwia zaobserwowanie najdrobniejszych niemal szczegółów interesujących obserwatora przedmiotu badań. Obserwacja wnikliwa usiłuje uwzględnić wzajemne relacje i uwarunkowania obserwowanych faktów, zdarzeń i zjawisk, tj. obserwowanie ich w świetle dających się zauważyć następstw i zmian jm towarzyszących. Słowem, dokładność obserwacji jest równoznaczna niemal z jej „fotograficznością". W związku z. tym możjia zapytać, czy nie istnieje sprzeczność między postulowaną wyżej selektywnością obserwacji a jej fotograficznością. „Sprzeczność ta jest tylko pozorna: tylko przy spełnieniu pierwszego warunku i na jego podstawie możliwe jest spełnienie warunku drugiego. Ze względu na bezgraniczną wiclokształtność bytu. obserwowanie wszystkiego jest w ogóle niemożliwe” (S.L. Rubinsztejn, 1962. s. 51).

Ostatnim wreszcie podstawowym warunkiem, decydującym o prawidłowym przebiegu obserwacji jest jej obiektywność. Polega ona na postrzeganiu i rejestrowaniu tego, co jest przedmiotem obserwacji, niezależnie od osobistych doświadczeń. subiektywnych nastawień i oczekiwań poznawczych obserwatora. Obserwacja obiektywna pozwala rozgraniczyć postrzeżenia od ich interpretacji. Głównym przeto jej założeniem jest zwrócić uwagę na to, co naprawdę się zdarza i unikać przedwczesnych wniosków- czy jakichkolwiek uogólnień. W związku z tym zaleca się interpretację zaobserwowanych danych w końcowym etapie zastosowania metody obserwacji, wzbraniając się celowo przed interpretowaniem podczas gromadzenia materiału obscrw-acyjncgo, jeśli tylko jest to możliwe.

Ogólne uwagi o warunkach poprawnej obserwacji

Celem spełnienia wszystkich powyższych warunków poprawnej obserwacji zaleca się. by:

—    obserwatorzy byli włączani w przygotowanie planowanej techniki obserwacyjnej. zwłaszcza zaś w ustalanie poszczególnych kategorii / nią związanych;

znali cci podejmowanych za jej pomocą badań, a w przypadku badań porównawczych nic wiedzieli, o jakie konkretne osoby badane chodzi (oczywiście poza osobami, które sami będą obserwować);

—    mieli możliwość praktycznego wypróbowania każdej z przewidzianej w badaniach techniki obserwacyjnej, zanim stosować ją będą w celach badawczych;

starano się też poznać istniejące różnice kulturowe między obserwatorem a osobami obserwowanymi, by lepiej ocenie trafność zgromadzonych przez obserwatora danych obserwacyjnych;

zdawano sobie sprawę z. wpływu, jaki mieć może obserwator na obserwowane przez niego zachowania (Ch.D. Hopkins, 1976. s. 82).

Ważną rzeczą jest również to, by obserwator miał odpowiednie przygotowanie psychologiczne i metodologiczne w zakresie zarówno samej procedury badawczej, jak również badanego i rozwiązywanego przez niego problemu. Ponadto spełnienie powyższych warunków nie byłoby realne, gdyby obserwator nie dysponował dłuższym okresem czasu, aby móc zaobserwować interesujące go zjawiska oraz skrzętnie je zanotować bezpośrednio po dokładnych spostrzeżeniach.

W tym miejscu warto raz jeszcze podkreślić, iż warunki poprawnej obserwacji pozostają w ścisłym związku / tym, co pragniemy poznać za jej pomocą. Im bardziej określony jest przedmiot obserwacji, tym większa charakteryzuje ją celowość. planowość, selektywność i tym jest ona bardziej dokładna i obiektywna.

W związku z powyższym poprawne prowadzenie obserwacji — zgodnie z sugestią Karlhcinza Ingenkampa (1995, s. 56 i n.) — wymaga wyczerpującej odpowiedzi na następujące pytania:

—    Jakim celom badawczym ma ona służyć?

—    W jakich warunkach i sytuacjach ma się ją przeprowadzić?

-    Czy przedmiot obserwacji został wystarczająco opisany (skategoryzowany), tj. w taki sposób, by sprzyjał urzeczywistnianiu celów badawczych?

-    Czy podany opis dotyczy zachowań istotnych z punktu widzenia podjętych badań i nadaje się do naukowego opracowania?

Czy różni obserwatorzy w sposób zgodny rejestrują to samo zachowanie według wcześniej ustalonych kategorii?

Czy ten sam obserwator, obserwując ponownie to samo zachowanie, zakwalifikuje je do tej samej kategorii co poprzednio?

—    Czy to samo zachowanie ma tendencję do powtórzeń w analogicznych sytuacjach?

Zalety poprawnej obserwacji

Spełnienie podstawowych warunków poprawnej metodologicznie obserwacji pociąga za sobą co najmniej kilka jej cennych zalet, które na ogół nic przysługują innym metodom badań pedagogicznych. Otóż. obserwacja jako metoda naukowa: umożliwia bezpośrednie poznanie zachowania się dzieci i młodzieży w naturalnych warunkach i sytuacjach. Wskutek tego, przy dobrym postrzeganiu i rejestrowaniu różnych faktów, zdarzeń i zjawisk gwarantuje zgromadzenie wia-