w013

Planowanie zabezpieczenia medycznego na wypadek katastrof

ważnych z punktu widzenia zbiorowego bezpieczeństwa. Warto jednak pamiętać, że w krajach o wysokim stopniu rozwoju uważa się za naturalne podobne planowanie także na poziomie gminy, miasta, wsi, każdej instytucji i zakładu pracy, a nawet rodziny. Oczywiście takie plany nie mogą być od siebie oderwane. Dlatego plany, o których mówi ustawa, konstruuje się od dołu: plany zabezpieczenia ratunkowego powiatów są podstawą do tworzenia planów wojewódzkich, a te z kolei planu krajowego.

Plany zabezpieczenia ratunkowego muszą zawierać pewne stałe pozycje:

1)    Charakterystyka obszaru jest punktem wyjścia i obejmuje omówienie ukształtowania terenu, warunków hydrometeorologicznych, struktury zatrudnienia, urbanistyki i sieci komunikacyjnej, a więc szeroko rozumianego środowiska. Są tu zatem elementy niezmienne, jak ukształtowanie terenu i urbanistyka, ale już od pory roku mogą zależeć warunki wodne i pogodowe oraz dostępność sieci komunikacyjnej.

2)    Statystyczna analiza zagrożeń jest opracowywana na podstawie danych z poprzedniego roku. Obejmuje ona liczbę przypadków chorób przebiegających z zagrożeniem życia, liczbę interwencji zespołów ratownictwa medycznego z podziałem na przyczyny tych interwencji i grupy wiekowe poszkodowanych, następnie liczbę pacjentów przyjmowanych do szpitali w stanie zagrożenia życia oraz epidemiologię chorób zakaźnych. Z punktu widzenia medycyny katastrof nie uwzględnia więc możliwości rzadko występujących zdarzeń masowych stanowiących potencjalne zagrożenie.

3)    Ewidencja posiadanych środków zabezpieczenia medycznego. W tym punkcie omawia się liczbę, usytuowanie i wyposażenie centrów powiadamiania ratunkowego (CPR), liczbę i rodzaje szpitali zarówno publicznych, jak i niepublicznych, w tym posiadających szpitalne oddziały ratunkowe (SOR) i zespoły ratownictwa medycznego (ZRM), liczbę i rodzaj publicznych i niepublicznych zespołów ratownictwa medycznego, dane o środkach łączności, dane o lotnictwie sanitarnym i dostępnych lądowiskach, a także dane o innych jednostkach ratownictwa i innych zasobach sprzętowych.

Wymienione informacje nanosi się na mapę w skali 1:50 000, dodając dane dotyczące Państwowej Straży Pożarnej (PSP) i innych jednostek Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego (KSRG), rzeczywiste rejony operacyjne zespołów ratownictwa medycznego z czasami dojazdu na miejsce interwencji i rejony operacyjne szpitalnych oddziałów ratunkowych z czasami dowożenia do nich pacjentów.

Na podstawie tych wszystkich, naniesionych na mapę danych ustala się zadania dla poszczególnych podmiotów, aktualne rejony operacyjne zespołów ratownictwa medycznego i szpitalnych oddziałów ratunkowych oraz procedury ich współdziałania między sobą i innymi jednostkami ratownictwa oraz zasady współdziałania z sąsiednimi obszarami administracyjnymi.

Zgromadzone dane służą także za podstawę opracowania szczegółowych planów zabezpieczenia obiektów stanowiących szczególne zagrożenie. Należą do nich duże zakłady przemysłowe z toksycznymi substancjami chemicznymi, rafinerie, lotniska, porty, obiekty kolejowe, tereny powodziowe, obszary turystyczne, szpitale i duże obiekty użyteczności publicznej.

Plany na szczeblu powiatu powinny być przygotowywane przez zespoły, w których skład wchodzą ordynatorzy SOR, koordynatorzy medyczni CPR, przedstawiciele PSP, policji, pogotowia ratunkowego i Powiatowego Centrum Ratownictwa i Reagowania Kryzysowego.

Ten sposób planowania pozwala opierać się na danych rzeczywistych, co jest jego wielką zaletą, złą praktyką bowiem jest planowanie na podstawie teoretycznych, nieistniejących jeszcze zasobów.

Wadą, do pewnego stopnia, jest widoczny brak rezerwy na wypadek zdarzeń przekraczających skalę dotychczasowych interwencji. Do pewnego jednak stopnia, ponieważ koncepcja ta zakłada przemieszczanie jednostek ratownictwa z innych terenów na wypadek przeciążenia obszaru, w którym wystąpiło zdarzenie o charakterze masowym. To jednak wymaga czasu i dlatego zawsze trzeba się liczyć z brakiem możliwości udzielenia właściwej pomocy wszystkim poszkodowanym w takim czasie, jak to się dzieje przy wypadkach i zachorowaniach jednostkowych.

Omówione plany, sporządzone w myśl założeń ustawowych, nie są jeszcze wystarczające do podejmowania praktycznej akcji w sytuacji większych zdarzeń o charakterze masowym. Są w gruncie rzeczy tylko dobrym punktem wyjścia do dalszych analiz na temat przygotowania do działania, które trzeba będzie prowadzić w często zupełnie zmienionych warunkach i wobec nadzwyczajnych zadań. Dotyczy to zarówno zespołów ratownictwa medycznego, które podejmą akcję ratunkową na miejscu wypadku, jak i szpitali, które prawdopodobnie będą musiały podołać znacznie zwiększonemu wysiłkowi, związanemu z nadmiernym napływem do nich poszkodowanych. Tym większego znaczenia nabiera konkretne i szczegółowe planowanie we wszystkich jednostkach, instytucjach i służbach, które mogą być zaangażowane w akcjach ratunkowych i przy likwidowaniu skutków zdarzeń nadzwyczajnych.

Za brak planowania i właściwego przygotowania na wypadek katastrofy płacą najwyższą cenę jej ofiary. Trudno policzyć ilu ludzi, którzy przeżyli sam wypadek, umarło nie doczekawszy się udzielenia właściwej pomocy na miejscu wypadku, a nawet w przeciążonym szpitalu, w którym w dodatku panował bałagan organizacyjny. Opracowany przez medyków sądowych raport dotyczący jednej z wymienionych uprzednio katastrof mówi o 30% ofiar śmiertelnych, które potencjalnie można było urato-

13