PICT5984

lak więc metoda biograficzna, w tym także każda z jej odmian, tj. metoda monograficzna i metoda indywidualnych przypadków, stanowi w gruncie rzeczy nazwę pewnego zestawu metod i technik badawczych, podejmowanych w ściśle określonym celu. Niemniej z uwagi chociażby na względnie długoletnią tradycję nadania metodzie biograficznej rangi równej pozostałym metodom badań pedagogicznych warto zapoznać się z nią bliżej.

Czego głównie dotyczy metoda biograficzna

W każdym razie jest to metoda odwołująca się nader często do analizy takich dokumentów, jak: pamiętniki, życiorysy, dzienniki, wspomnienia, listy. Najogólniej określa się ją jako metodę, polegającą na opisie i analizie przebiegu życia ludzkiego rozpatrywanego w kontekście określonego wycinka rzeczywistości społecznej. Ma się tu na uwadze zwykle całościowy lub fragmentaryczny przebieg życia badanych osób. w tym często ściśle określony rodzaj ich działalności / tytułu pracy zawodowej, życia rodzinnego, społecznego, towarzyskiego czy religijnego łącznie z ich dokonaniami i niepowodzeniami, albo też wyłącznic „kluczowe tylko momenty przebiegu życia, związane z ważnymi wydarzeniami historycznymi, zmianą ról i pozycji społecznej...” (G. Włodarck i M. Ziółkowski, 1990, s. 5). Metoda biograficzna i to bez względu na różne swe odmiany - odwołuje się też „zawsze do subiektywnej perspektywy badanych osób, czyniąc ich własny punkt widzenia niezbędnym punktem wyjścia do konstruowania uogólnień teoretycznych" (J. Włodarck, M. Ziółkowsi, 1990, s. 3).

Metoda ta - zgodnie z sugestią N.K. Dcnzina (1978), gorliwego jej propagatora — opiera się na następujących założeniach:

„1. Badanie ludzkich działań powinno jak najbardziej wnikliwie uwzględniać poznanie subiektywnych odczuć, doznań i przeżyć ludzi warunkujących wszelką ich aktywność.

2 Prowadzone analizy powinny uwzględniać kontekst środowiskowy, gdyż Otoczenie, w którym żyje i działa jednostka, określa subiektywne interpretacje i znaczenia przez nią wyrażane.

3.    W badaniach należy wykorzystywać różne źródła informacji, gdyż wszelkie rodzaje danych biograficznych, pozwalające na poznanie subiektywnych aspektów zjawisk społecznych, posiadają wartość dla badacza.

4.    Badania powinny mieć charakter monografii historycznej (czy to jednej osoby, czy grupy bądź organizacji społecznej), dlatego że subiektywne interpretacje, przeżycia (jednostki lub grup społecznych) można w pełni /rozumieć jedynie wówczas, gdy odniesie się je do przeszłych doświadczeń” (za A. Nowak, 1998, s. 100).

Kola podejścia jakościowego w metodzie biograficznej

W stosowaniu metody biograficznej zakłada się — jak przypuszcza N.K. Denzin — i/ „zachowanie ludzkie musi być badane i rozumiane z perspektywy osób, których ono dotyczy" i że „pomijanie roli innych może wprowadzić interpretację badacza w miejsce interpretacji tych, których on bada — skutkiem tego jest fałszywy obiektywizm" (za I.K. Hclling, 1990, s. 13 i n.). Dlatego też badacz posługujący się metodą biograficzną nic zalicza do niej np. sondowania opinii osób badanych w interesujących go sprawach na podstawie pytań zamkniętych, tj. umożliwiających jedynie wybór spośród z góry ustalonych odpowiedzi. Polega głównie na korzystaniu z całkiem dobrowolnych, otwartych i w miarę spontanicznych wypowiedzi osób badanych.

Są to w większości wypowiedzi pisemne, np. w formie wspomnianych wcześniej pamiętników, życiorysów, dzienników i listów. Nierzadko obejmuje się nimi także autobiografie, biografie, wspomnienia, notatki osobiste, sprawozdania, protokoły. Źródłem informacji pisemnych w stosowaniu metody biograficznej mogą być też reportaże, opowiadania, filmy, literatura faktu, fotografie, służbowe teczki personalne itp. Wypowiedzi ustne natomiast otrzy muje się zazwyczaj w wyniku przeprowadzania z osobami badanymi wywiadów i rozmów. Możliwe jest także odwoływanie się do badań socjomctrycznych.

W każdym razie stosując metodę biograficzną, polegamy na wielu różnych wypowiedziach pisemnych i ustnych osób badanych Wypowiedzi te dotyczą przeważnie ich życia osobistego, różnych doświadczeń życiowych i podzielanych prz.cz. nich opinii w sprawach interesujących z. punktu widzenia przeprowadzanych badań. Słowem preferuje się tu wyraźnie podejście jakościowe.

2. Z historii metody biograficznej

Zapoczątkowanie metody biograficznej

Na ogół przyjmuje się, że początki metody biograficznej w jej szerokim rozumieniu sięgają co najmniej dziewiętnastego stulecia (por W. Fuchs, 19S4). Stosowana była wtedy szczególnie przez, historyków. Ale na większą skalę używano jej dopiero w pierwszej połowic dwudziestego wieku. Było to zasługą zwłaszcza Williama I. Thomasa i Floriana Znanieckiego. Oni to właśnie uchodzą w pow szechnym niemal przekonaniu — za twórców metody biograficznej w obecnym jej rozumieniu, pomimo iż nigdy nie posługiw ali się jej nazwą. Niemniej w swym monumentalnym dziele Chłop polski u- Europie i Ameryce (The Polish peasant in Europę muł America. 1958) stworzyli teoretyczne podstawy badań opartych na

295