P3030820

1| Rytualna nieczystość

Nasza idea brudu sktada się z dwóch elementów: troski o higienę i szacunku dla konwencji. Reguty higieniczne zmieniają się oczywiście, w miarę jak zmienia się stan naszej wiedzy. Co do strony konwencjonalnej unikania brudu, zasady tego rodzaju można niekiedy pominąć ze względu na relację przyjaźni. Robotnicy rolni Thomasa Hardy’ego pochwalają jako „miłego, skromnego człowieka” pasterza, który zrezygnował z czystego kubka na jabłecznik:

- Czysty kubek dla pasterza - rzeki rozkazująco pan.

-Ależ nie, nie ma potrzeby - odparł Gabriel tonem pełnym szacunku, lecz i z odrobiną wyrzutu - nigdy nie zawracam głowy z powodu brudu, jeśli tylko występuje on w czystej postaci i wiem dokładnie, co to za brud [...] Nie ma mowy, żebym sprawia! sąsiadom tyle kłopotu ze zmywaniem, kiedy i bez tego na świecie jest tyle pracy.

W duchu bardziej podniosłym utrzymana jest opowieść o św. Katarzynie ze Sieny, która czyniła sobie gorzkie wyrzuty, kiedy odczuwała wstręt do opatrywanych przez siebie ran. Ścisła higiena nie dawała się pogodzić z miłosierdziem, dlatego też pewnego razu św. Katarzyna dobrowolnie wypiła miskę ropy.

Niezależnie od tego czy skrupulatnie przestrzegamy naszych reguł czystości, czy też je łamiemy, nie ma w nich niczego, co sugerowałoby jakikolwiek związek między brudem a świętością. Tym bardziej tajemniczy wydaje się fakt, że ludy pierwotne nie widzą wielkiej różnicy między świętością a nieczystością.

W naszych oczach święte miejsca i rzeczy wymagają ochrony przed skalaniem. Świętość i nieczystość to dwa przeciwległe bieguny. Pomylić je - to dla nas jak pomylić głód z sytością czy też sen z jawą. Jednak uważamy za cechę charakterystyczną rełigii pierwotnych to, iż nie wprowadzają one wyraźnego podziału na świętość i nieczystość. Jeśli jest tak w istocie, oznacza to, że zarówno między nami a naszymi przodkami, jak i między nami a współczesnymi nam ludami pierwotnymi istnieje ogromna przepaść. Pogląd taki byt szeroko wyznawany i dotąd bywa przekazywany w takiej czy innej zakonspirowanej formie. Weźmy choćby następującą uwagę Eliadego:

Rytualna nieczystość