P3109025

Część II. Podmioty gospodarcze

pojedynczy finansista, a częściej grupa finansistów, co integruje te przedsiębiorstwa! w pewną całość finansowo-gospodarczą, opartą na organicznej jedności kontroli i zarządzania.

Zależnie od rodzaju i sposobu powiązań zrzeszonych przedsiębiorstw rozróżni się koncerny pionowe i koncerny poziome. Koncern pionowy łączy przedsiębiorstwa według następujących po sobie technologicznie powiązanych etapów produkcji lub ogniw obrotu towarowego. Przykładem może tu być połączenie: kopalnia rud' żelazu - wielkie piece - stalownie - walcownie i kuźnie - odlewnie - fabryki ma szyn - obrót maszynami. Koncern poziomy obejmuje przedsiębiorstwa tej same" dziedziny produkcji lub dziedzin pokrewnych, np. różne fabryki przemysłu spożywj czego wytwarzające przetwory mięsne, produkty mleczarskie, krochmal i mącz¹ ziemniaczaną, przetwory owocowe.

Holding jest formą centralizacji dyspozycji gospodarczej tworzoną w formie wy! kupywania przez jedno wielkie przedsiębiorstwo lub przez bank takiej liczby akcj: różnych innych przedsiębiorstw, by zapewnić sobie kontrolę nad nimi. Teoretyczn^: kontrolę zapewnia posiadanie nieco więcej niż 50% akcji przedsiębiorstwa, praktycz nic jednak wystarczy mniej niż połowa akcji, jeżeli są one rozproszone wśród liczne grupy drobnych akcjonariuszy. Rozróżnia się czysty holding i holding przemysłowy.

Czysty holding oznacza holding w ścisłym tego słowa znaczeniu, w który zgrupowanie prowadzące działalność holdingową nie ma formalnie własnych przed siębiorstw, lecz dysponuje tylko pakietami kontrolnymi akcji innych przedsiębiorstw¹ które oficjalnie są samodzielne pod względem prawnym i gospodarczym.

Holding przemysłowy, nazywany również przemysłowym towarzystwem holdin gowym, jest rzeczywistym właścicielem wielu przedsiębiorstw i kieruje bezpośred nio ich działalnością, a ponadto kontroluje inne przedsiębiorstwa, często z zupełn^: odmiennych dziedzin działalności. Przemysłowe towarzystwo holdingowe branży metalowej może kontrolować działalność przedsiębiorstw komunikacyjnych, wydawnictw. dużych domów towarowych itp.

Trust grupuje przedsiębiorstwa, które tracą swą niezależność gospodarczą i odrębność prawną. Trust stanowi zatem pełne zespolenie dotychczas niezależnych przedsiębiorstw w jedno przedsiębiorstwo. Zrzeszone przedsiębiorstwa, tracąc samo-j dzielność, przcęhodzą pod wspólny zarząd, którego uosobieniem jest centralna rada wykonawcza trustu, i w pełni realizują politykę gospodarczą tej rady stanowiącej dla przedsiębiorstw najwyższy organ kierowniczy. Niekiedy przedsiębiorstwa należące do trustu mogą nawet zachować formalne pozory osobowości prawnej przedsiębiorstw niezależnych, są jednak podporządkowane kontroli trustu tak dalece, że rada trustu może podjąć decyzję o zlikwidowaniu niektórych przedsiębiorstw mających gorsze wyniki i skoncentrować produkcję w innych.

Fuzja stanowi najsilniejszą formę związków przedsiębiorstw, gdyż po połączeniu przedsiębiorstwa dotychczas samodzielne tracą całkowicie swą niezależność gospodarczą i prawną. Podobnie jak w wypadku koncernów, możliwe jest tu połączenie na zasadzie pionowej lub poziomej. Fuzja może prowadzić do powstania w miejsce dotychczas wyodrębnionych przedsiębiorstw nowego przedsiębiorstwa O nowej nazwie.

He również nastąpić wchłonięcie przedsiębiorstw przez jedno i wtedy wszystkie I występują pod nazwą przedsiębiorstwa, które wchłonęło pozostałe. Wspomnianych form związków przedsiębiorstw nie należy traktować jako jedy-P lecz jako przykłady typowe. W praktyce różnice między poszczególnymi związkami organizacyjnymi przedsiębiorstw nie zawsze są zbyt wyraziste.

Samorząd gospodarczy

Organizacjami samorządu gospodarczego kupców, przemysłowców lub innych jedno* H gmpodarczych są najczęściej izby gospodarcze. W Polsce działają następujące Hf gospodarcze: izby przemysłowo-handlowe, izby branżowe, izby bilateralne i izby Dffmcślnicze. Są one instytucjami reprezentującymi interesy sfer gospodarczych. Izby m składają administracji państwowej projekty aktów normatywnych dotyczących liłaliilności gospodarczej, opiniują projektowane przez władze zarządzenia, uczestni-#fą w różnych gremiach stanowiących o życiu gospodarczym regionu lub kraju. Do-Mao /ają one także swym członkom informacji na temat bieżących problemów gospo-fcp/ych. udzielają im porad, pomagają w doskonaleniu zawodowym, włączają się | o*/sir/y^anic sporów konkurencyjnych, mogą organizować arbitraż.

I Pierwsze tego typu organizacje były tworzone już w XVI w, a za najstarszą pala się izbę handlową założoną w Marsylii w I6S0 r.

Wśród systemów organizacyjnych izb handlowych i przemysłowo-handlowych łofróżnią się:

•    system francuski, w którym przynależność do izb jest obowiązkowa i w ten spo-r sóh reprezentują one całą działalność handlową, przemysłową i usługową;

' • system anglosaski, charakteryzujący się tym, że członkostwo w izbach nie jest / ' obligatoryjne, lecz izby stanowią wolne stowarzyszenie kupców i przemysłowców;

•    system'hanżeatycki, zwany również mieszanym, według którego nie ma przymusu należenia do izb i są one organizacjami dobrowolnymi, jednak państwo prze-kazuje im wiele swoich uprawnień i funkcji (np. wydawanie uprawnień kwalifikacyjnych, organizowanie nauczania, organizowanie giełd).

Pod koniec lat czterdziestych ubiegłego wieku przystąpiono w Polsce do likwidacji izb gospodarczych istniejących jeszcze od okresu przedwojennego. Pozostały jodynie izby rzemieślnicze w poszczególnych województwach, reprezentujące interesy pimiosła i nadzorujące cechy rzemieślnicze. W 1949 r. powstała Polska Izba Han-Hu Zagranicznego, która zrzeszała przedsiębiorstwa i instytucje, biorące bezpośredni lub pośredni udział w wymianie towarowej z zagranicą.

Dopiero Ustawa o izbach gospodarczych z dnia 30 maja 1989 r. stworzyła pod-ilawę do rozpoczęcia procesu odradzania się w Polsce samorządu gospodarczego, /obowiązywała ona do obligatoryjnego łączenia się podmiotów gospodarczych w regionalne i branżowe izby gospodarcze, pozostawiając im swobodę wyboru, do których /. nich będą należeć. Wkrótce przedsiębiorstwa zaczęły organizować się w izby regionalne oraz izby o zasięgu ogólnokrajowym.