R5PC A str164

Systematyka kodeksu jest bardzo bogata. Księga dzieli się na tytuły, tytuły rozpadają się na działy, te zaś z kolei składają się z rozdziałów. Zapoznanie się z tekstem kodeksu cywilnego umożliwi dokładniejszą znajomość zastosowanego podziału przepisów.

Kodeks cywilny nie obejmuje wszystkich przepisów prawa cywilnego. Przyczyny tego stanu rzeczy są różnorodne. Niektóre zespoły przepisów odnoszą się jedynie do wąskich wycinków stosunków majątkowych. W innych przypadkach decydowały względy praktyczne.

Do znaczących pozakodeksowych źródeł prawa cywilnego należą przede wszystkim kodeks spółek handlowych z 2000 r., prawo wekslowe z 1936 r., prawo czekowe z 1936 r., kodeks morski z 1961 r., ustawa o przedsiębiorstwach państwowych z 1981 r., prawo spółdzielcze z 1982 r., prawo przewozowe z 1984 r. Wymienione i inne akty normatywne zawierające przepisy szczególne prawa cywilnego były w większości wielokrotnie nowelizowane.

Wiele źródeł pozakodeksowych zawiera obok przepisów cywilnoprawnych także przepisy prawa administracyjnego, finansowego itd.

Zgodnie z ogólnymi zasadami stosowania prawa przepisy specjalne stosuje się w pierwszej kolejności, zaś kodeks cywilny ma w tej dziedzinie charakter posiłkowy. Oznacza to, że przepisy kodeksu znajdują zastosowanie tylko wówczas, gdy określona sprawa nie została uregulowana w przepisach specjalnych.

Orzecznictwo Sądu Najwyższego nie jest źródłem prawa cywilnego. Spełnia ono jednak doniosłą rolę jako instrument prawidłowej wykładni ustaw, wyjaśniając jak należy rozumieć i stosować przepisy. Pomimo że wykładnia Sądu Najwyższego wiąże tylko w konkretnej sprawie, to jednak w praktyce w sprawach o podobnym stanie faktycznym sądy wykorzystują tę wykładnię i powołują się na uprzednie orzeczenie Sądu Najwyższego. Dlatego też orzecznictwo jest ważnym źródłem informacji dotyczącym interpretacji przepisów prawa cywilnego.

§ 3. KLAUZULE GENERALNE PRAWA CYWILNEGO

W każdym akcie ustawodawczym, a zwłaszcza w akcie o takim znaczeniu jak kodeks, wyróżniamy przepisy o charakterze podstawowym, w stosunku do których wszystkie inne mają znacznie niższą rangę. Ta sama prawidłowość dotyczy gałęzi prawa, między innymi prawa cywilnego. Pewne przepisy grają tu rolę wiodącą, stanowią oś systemu i decydują o jego charakterze.

Wśród owych przepisów najwyższej rangi szczególne miejsce zajmują w prawie cywilnym tzw. klauzule generalne. Ich cechą szczególną jest to, że przenikają całe prawo cywilne i przez to nadają treści norm prawnych swoiste zabarwienie¹.

164

1

A. Stelmachowski, Klauzule generalne w kodeksie cywilnym, PiP 1965, z. 1, s. 5.