Re exposure of DSC03271

ace kultu Zeusa, a Żydom zakazano przestrzegania prawa. Konaekwewjfij ęą zarządzeń było powstanie, na czele którego stanął Juda Machabeuaa.HM|lta Antiocha IV nie potrafili opanować sytuacji w Palestynie i w rwaułtadadfogią nięj wtyny w 141 r. p.n.e. Żydom udało się stworzyć ntaaałeine państwo, nął* ne przez władców z rodu Hasmoneusay. Pras trwało ono do 63 r. p.nz, Jerozolima została zdobyta przez rzymskiego wodza Pompąjuaza. Rok wcttfeltj (64 r.) Pompej usz pozbawił tronu ostatniego a Sałaukidów. Antiocha XIII. rą dzącegojut tylko Syrią i częścią Cyikjt.

|    S» ftofetuo Ptolemeuszy w Ijiyck

Papirusy. Nassa wiedza o Egipcie ptołemęjski m jest bas porównania eąkm

niZ o innych państwach łiułeaiztyrinyrb Obraz kraju poznajemy dzięki papn-sotn. które w oetahairh sta łatach w dużą liczbie znajdowano na terenie Kgjpd Nie oznarza lo jednak. Se Mecze śiięiw hellenistycznego Egiptu nie aąą kłopotów, zą one tylko inną natury nil te, z którymi beiykąją są kutaryę innych obszarów.

Zachowane teksty papirusowe są bardzo nierównomiernie rozłoZons saiZsn w czasie, jak i w praescraeiu. Większość znalezisk pochodzi z jednego atman, oazy hjoi m pflMonazhtśua żpprie i dotyczy IX połowy ID w. pju Niewiele raźmy rańraaiaBi dała—enaów pochodzących a innych ręoakrida Bęąrii zeę de ńąrii ałrwańer w dnąpnch Egiptu pcolrtnigikiogo, Ogrotun* □tnadmeniea dła hiawyłńs jest brak pagarnwów a Aleksandrii, stolicy pn-stna.

Je*ełi chodzi e radny znalezisk, to w ogromnej większości są to teksty nit raee z flnłąj—awaarara wzaędiw łóanggp szczebla- korespondencja, rejectrj i katrauy pędraka—.rachaadaipnkwilciwiiiiiu. oazowy dzierżawne i małiródfr oraz weksle. Wśród zaaayeb badaczom papirusów jest tek spora liczba ittśs pryeatayth. Na podstawie takiej datannentacji odtwarzać można biegipnt w pojedynczej wiosce czy okręgu administracyjnym, trudno jest natomiast b mułować wejozki ogółne dotyczące stanu gnepodarki i finansów w całym psi-stwie. ffaldy zsgseupęcy mę dziejami Egiptu pod rządami Ptolemeuszy mus pamiętać o ry ngmairwain

PWUMKaa.Ti»teąpągi ranrannrhii Łągtdów był Ptolemeusz 18oter(823--283 r.i, mstoppay i przewidujący polityk, przejawiąjący inicjatywę w widu dziedzinach (także w kaburze, o czym będę jeszcze pisać), któremu jeatese 0 tyd* nadano priydeiBek eaafąjąff Jbamof. Za jego panowania do Egipt* przyłączono Cyrenąjkę, Cypr. południową Syrię i Fenicję z mianami Tyr i Sydon.

Aktywną politykę zagraniczną prowadzili taż następcy Ptolemeusza 1, Ptok ta snu II FiladeMoa (283-246 r.) i Ptolemeusz Ul Euergetaa (246-222 tX

3*2

pienwuy sławę u potomnych zynknl przed* wszystkim dzięki małżeństwu z własną siostrą, Ar»lnw; historycy widzą w nim twórcę rozbudowanego systemu administracyjnego i polityki fiskalnej.

W okresie rządów Ptolemeusza IV Pilopatora (222-204 r.) pojawiąją się pierwsze symptomy kryzysu, który narastał w następnym okresie. W imieniu króla władzę sprawowali doradcy, a krajem wstrząsały zamieszki, kryzys dotknął równie* finanse państwa. Zjawiska to nasiliły się za panowania Ptolemeu-zza V Eplfanoaa (204-180 r.), od którego zaczyna się stopniowy upadek państwa.

Wieki II i I p.n.e. naznaczone są gwałtownymi wałkami o władzę między poszczególnymi przedstawicielami dynastii. W imieniu małoletnich synów królewskich rządzą ich matki i dworskie koterie. Losy władców w dużym stopniu zaletą to* od nastrojów ulicy, ponieważ mieszkańcy Aleksandrii uzyskują wpływ na wybór króla. Do walk dynastycznych w Egipcie wciągnięty zostaje Rzym, o którego poparcie zabiegają kolejni panujący. I tak np. wygnany przez Alekaan-dryjczyków Ptolemeusz XII Auletes wraca do Egiptu (w 59 r. p.n.e.) pod osłoną rzymskich kołnierzy. Najstarszą córką tego króla była sławna Kleopatra VII, ostatnia władczyni hellenistycznego Egiptu, która zginęła śmiercią samobójczą w 30 r. p.n.e., po wkroczeniu wojsk Oktawiana do Egiptu.

ADMINISTRACJA i GOSPODARKA. W odróżnieniu od monarchii Selenkidów Egipt był jednorodnym administracyjnie państwem o długiej tradycji centralnego zarządzania. Podobnie jak w czasach faraonów dobrobyt krąju zależał od wylewów Nilu i stanu systemu nawadniąjącego. W każdej epoce jego funkcjonowanie wymagało sprawnej administracji i służb wyposażonych w specjalne uprawnienia, zdolnych organizować prace ziemne na wielką skalę.

Ptolemeusze zachowali dawny podział Egiptn na okręgi administracyjne zwane nomami oraz na komy czyli wsie. Później wprowadzono jeszcze szczebel pośredni, tzw. toparchie grupujące po kilka wsi. Jednostki te obsługiwał niezwykle rozbudowany i zhierarchizowany aparat urzędniczy. I taknp. nomem zarządzali: nomarcha odpowiadąjący za rolnictwo, ekonom (oikoaomoe), który zbierał podatki, i pisarz królewski, do którego zadań należało prowadzenie dokumentacji Każdy z nich miał swoich przedstawicieli na niższych szczeblach administracji Pod koniec III w. p.n.e. decydującą rolę w zarządzaniu nomem uzyskał strateg czyli dowódca wojskowy, który w imieniu króla sprawował nadzór nad wszystkimi urzędnikami.

Cała administracja w terenie podlegała natomiast diojkede (mogło ich być kilku) urzędującemu w Aleksandrii. Obok diąjkety u szczytu hierarchii urzędniczej znajdowali się także ci, którzy kierowali królewskimi kancelariami, a także dowódcy armii i floty, przełożony Muzeum i namiestnik Aleksandrii Nosili oni różnego rodząju tytuły dworskie np. .krewni* i .przyjaciele* króla.

Ziania w Egipcie w większości należała bezpośrednio do króla i była administrowana przez królewskich urzędników. Król mógł ziemię przekazywać w formie darów (nazywano ją wówczas dona) i czynił tak najczęściej, chcąc nagrodzić wysokich urzędników dworskich. Często chodziło o ogromne obszary, które mo-

383