Rozdział Działania pielęgniarki na rzecz przygotowania
1

W planowaniu i późniejszym sprawowaniu opieki należy brać pod uwagę możliwość wystąpienia następujących sytuacji:

1.    Pacjent sam prosi o pomoc, określając jej zakres i charakter, i jest to adekwatne do jego stanu i sytuacji.

2.    Wynik oceny stanu pacjenta pozwala na sformułowanie zakresu opieki profesjonalnej oraz udziału pacjenta i jego najbliższych. Pacjent akceptuje tę propozycję, poprawnie współpracuje zc wszystkimi osobami świadczącymi opiekę.

3.    Pacjent wymaga pomocy profesjonalnej i(Iub) nieprofesjonalnej w ograniczonym zakresie, nie podejmuje działań samoopiekuńczych, wymagając od innych zapewnienia większej opieki, niż jest wskazana.

4.    Pacjent wymaga opieki, istnieje możliwość zapewnienia opieki w wymaganym zakresie, a on tę pomoc odrzuca, dobrowolnie rezygnuje z opieki. Może to być spowodowane tym, że pacjent:

-    nie rozumie istoty zmian w stanie własnego zdrowia,

-    obawia się przyjąć do wiadomości informacje o stanie zdrowia,

-    chce mieć poczucie niezależności od innych, dopóki jest to tylko możliwe. Te dwie ostatnie sytuacje wymagają szczególnych działań pielęgniarek i stanowią istotny problem opiekuńczy, którego rozwiązanie wymaga najczęściej współpracy wiclozawodowego zespołu opiekuńczego z pacjentem i jego najbliższymi.

W planowaniu opieki określa się cele i metody ich osiągania w zakresie:

•    działań pielęgnacyjnych, leczniczych, usprawniających świadczonych przez profesjonalistów,

•    działań edukacyjnych ukierunkowanych na pacjenta,

•    działań edukacyjnych ukierunkowanych na osoby przygotowane do świadczenia opieki nieprofesjonalnej.

13.5

Edukacja pacjenta

Edukacja pacjenta to proces zamierzonego wpływu na pacjenta w aspekcie:

•    wpływania na motywy, przekonania i postawy człowieka w odniesieniu do pojmowania wartości zdrowia,

•    kształtowania poczucia odpowiedzialności za własne zdrowie i zdrowie osób najbliższych,

•    przygotowania do samoopieki,

•    kształtowania umiejętności życia z chorobą i niesprawnością,

•    odgrywania roli pacjenta różnych instytucji opiekuńczych i ochrony zdrowia,

•    przygotowania do współpracy w procesie leczenia, pielęgnowania, rehabilitacji.

Edukacja pacjenta jest integralną częścią opieki pielęgniarskiej polegąjącą na świadomym komunikowaniu się z pacjentem, którego celem jest:

•    pomaganie w podejmowaniu decyzji związanych ze zdrowiem,

•    rozwijanie pozytywnych postaw wobec zdrowia,

•    inicjowanie i utrzymywanie pożądanych zachowań zdrowotnych (Płaszew-ska-Żywko, 1996).

Elementem edukacji pacjenta jest edukacja zdrowotna rozumiana jako proces, w którym ludzie uczą się, jak dbać o własne zdrowie i zdrowie społeczności, w której żyją.

Celem edukacji zdrowotnej jest:

•    przekazanie ludziom wiedzy i umiejętności niezbędnych do zachowań korzystnych dla ich zdrowia,

•    aktywizowanie ludzi do wzmacniania własnego potencjału zdrowia i podejmowania działań prozdrowotnych (patrz rozdz. 12).

Wszystkie działania dotyczące przygotowania pacjenta do samodzielności w zakresie samoopieki powinny być:

1)    poprzedzone rozpoznaniem stanu podopiecznego,

2)    planowane (formułowanie celu ogólnego i celów szczegółowych, wybór form, metod, środków dydaktycznych),

3)    dokumentowane (w dokumentacji pacjenta),

4)    poddawane ocenie (ocenianie w aspekcie osiągnięcia planowanego celu) (patrz Ciechaniewicz, 2004, s. 257, Cicchaniewicz, 2000, str. 237).

13.6

Edukacja opiekunów do opieki nieprofesjonalnej

Określone zasady współdziałania opiekuna i pacjenta w procesie przygotowania do samoopieki obowiązują również wówczas, gdy opiekunami są nieprofesjonaliści. W sposób szczególny zasady te powinny być przestrzegane przez najbliższą rodzinę pacjenta, ponieważ sprzyjają utrzymaniu równowagi między niezbędną dla pacjenta opieką a uzyskiwaną przez niego pomocą. Zdaniem Kawczyńskiej--Butrym .jeśli pojawia się nieznaczna różnica między niezbędną pomocą a pomocą udzielaną, to korzystniejszy jest pewien niedobór niż jej nadmiar”. Nadmiar opieki może prowadzić u pacjenta do:

•    zniechęcenia do jakiegokolwiek wysiłku,

•    uzależnienia od pomocy innych, utraty szansy na rozwój,

•    izolacji od naturalnych kontaktów społecznych (Kawczyńska-Butrym. 1995, s. 60).

Najczęściej opiekunow ie wymagają pomocy w przygotowaniu do racjonalnego wykorzystania zdolności i chęci do świadczenia pomocy innym. Opiekunami nieprofesjonalnymi w większości są osoby dorosłe.

W pracy edukacyjnej prowadzonej z ludźmi dorosłymi, szczególnie w zakresie wpływania na ich motywy i postawy oraz w kształtowaniu umiejętności, należy kierować się ogólnymi zasadami andragogiki, uwzględniając najistotniejsze reguły:

919