rozdział 2 (25)

istotne jest tutaj to, aby wielkość produkcji towarów była dokładnie równa ilości towarów, jaką nabywcy zamierzają kupić.²⁵

Planowane przez nabywców łączne wydatki na towary nie zawsze są równe produkcji towarów. Wydatki te mogą być bowiem większe lub mniejsze w stosunku do oferowanej produkcji, co będzie wskazywało, że kupujących osób jest niewiele bądź ilość wytwarzanych dóbr jest nie wystarczająca, l aka sytuacja wskazuje na nierównowagę. Nierównowaga oznacza, że zamierzone (planowane) wydatki na towary nie są równe wielkości produkcji tych towarów. Stany równowagi lub nierównowagi zrozumiemy dokładniej, jeżeli posłużymy się w tym celu odpowiednim wykresem. Pozwoli to na uchwycenie procesów zachodzących na rynku towarów w sytuacji nierównowagi oraz. mechanizmów „wyrównujących" gospodarkę w kierunku równowagi. W ramach założeń upraszczających przyjmuje się, że agregatowy popyt na towary kształtuje się w sposób autonomiczny i nie zależy od innych wielkości uwzględnianych w analizie (w szczególności nie zależy od poziomu dochodu).

Rys.2.1. Sytuacja równowagi przy stałym poziomie agregatowego popytu.

Wyjaśnienie: Y-poziom dochodu. AP„„- poziom agregatowego popytu, E- punkt równowagi, 45° - linia 45° dzieląca wykres na dwie różne części

” Op. cii., s. 148 - Ś54.

4X

W przedstawiona wykresie z punktu zerowego wskazującego na początek układu współrzędnych wyprowadzono linię prostą pod kątem 45". Punkty leżące na tej linii oznaczają, że wielkości odłożone na osi poziomej (w tym przypadku dochód narodowy) są równe wielkościom odłożonym na osi pionowej (tj. agregatowemu popytowi). Linia 45" pokazuje więc. jakie powinny być rozmiar)' dochodu narodowego i agregatowego popytu, aby na rynku towarów była zachowana równowaga. Autonomiczny charakter agregatowego popytu na towary - czyli nie zależnego od poziomu dochodu - odzwierciedla przebieg prostej AP|<) (na naszym wykresie jest to pozioma, pogrubiona linia). Równowaga na rynku towarów wystąpi wówczas, jeżeli wielkość agregatowego popytu na poziomie AP_|<(. .będzie równa wielkości dochodu narodowego w ilości Y,„ Miejsce równowagi będzie wskazywane przez punkt równowagi E oznaczający miejsce przecięcia poziomu agregatowego popytu oraz wielkości dochodu z linią 45".

Jeżeli wytworzony dochód narodowy jest wyższy od poziomu zapewniającego równowagę, tj. przy poziomie Y„ to na rynku towarów powstałaby nadwyżka podaży o rozmiarach CD. Ta nadwyżka nie sprzedanych towarów spowodowałaby ograniczenie produkcji do poziomu Y,.. Tę tendencje wskazuje strzałka skierowana w lewo powyżej osi poziomej. Natomiast gdyby wytworzony dochód narodowy byI niższy od istniejącego popytu na towary i ukształtował się np. na poziomie Y|, to wystąpiłaby nadwyżka popytu o wielkości AB. laka sytuacja zachęcałaby producentów do zwiększenia produkcji (wzrost produkcji jest możliwy dzięki pełniejszemu wykorzystaniu czynników produkcji, które dotychczas nie były w pełni wykorzystane) do poziomu Y_c. Tendencje wzrostu produkcji oznaczono strzałką skierowaną w prawo.

Z powyższego opisu można wyciągnąć następujące wnioski. Jeżeli mamy do czynienia z nierównowagą to na rynku towarów'wystąpi tendencja do ustalenia się dochodu narodowego na poziomie wyznaczonym, przez agregatowy popyt na towary. Będzie to jednocześnie wpływać na ustalanie się dochodu narodowego na poziomie zapewniającym równowagę. Natomiast równowaga wystąpi wówczas, gdy dochód narodowy będzie równy agregatowemu popytowi na towary. Najważniejsze jest tutaj to, że poziom faktycznego dochodu narodowego wytwarzanego w gospodarce będzie

49