rośliny I (22)

Kotewka orzech wodny

Trapa natans

Jest roślino roczno, wodno, o skupionych w rozetkę liściach. Każdy liść kształtem blaszki przypomina nieco liść brzozy (kształt rombowy), ma rozdęty i wypełniony powietrzem ogonek liśc iowy, co ułatwia unoszenie się całej rośliny na powierzchni wody. ł odygę, długości do 150 cm, ma zanurzono w wodzie. Dolna jej część pokryta jest pierzasto rozgałęzionymi tworami, których pochodzenie nie zostało dotychczas jednoznacznie wyjaśnione (mogo to być przekształcone przylisi-ki lub korzenie). W okresie lala, tj. w lipcu lub sierpniu, na szczycie łodyg pojawiajo się drobne, białe kwiaty. Kwiaty so obupłciowe, wy-rastajo z kotów liści pływających na powierzchni wody. Majo 4 płatki i 4 pręciki. Słupek kwiatu zbudowany jest z 2 owocolistków i zrasta się częściowo z rozszerzonym dnem kwiatowym. Po samozapyleniu kwiaty zanurzają się poci wodą, przekwitają i zaczynają się z nich tworzyć ciężkie i twarde owoce przypominające orzechy. Osiągają one średnicę do 4 cm i wysokość do 3 cm. Są barwy brunatnej i zaopatrzone w kolce. Najczęściej spotyka się orzechy o czterech kolcach. lecz bywają również o trzech i dwóch, a czasem i zupełnie bez kolców. Brzegi kolców są bardzo ostre i ząbkowane, co zabezpiecza owoce przed zwierzętami. Poza tym spełniają one rolę kotwicy (stąd nazwa rośliny), na której utrzymuje się na odpowiednim miękkim miejscu młoda kiełkująca roślina. Orzechy mają wewnątrz dwa liście-nie: jeden jest zupełnie mały, a drugi zapełnia prawic cały orzech. Kiedy orzech kiełkuje, mały liścień i korzonek wydostają się na zewnątrz, a duży liścień pozostaje w orzechu, wypuszczając na zewnątrz bardzo długą łodygę służącą jako swoista „lina kotwiczna" (patrz rysunek). Orzechy są jadalne, zawierają znaczne ilości odżywczej skrobi i od czasów prehistorycznych pozyskiwane były w drodze zbieractwa. W średniowieczu i aż do XVII wieku uprawiano kotewkę w Europie. Obecnie uprawy istnieją jeszcze w Chinach i Indiach. W niektórych regionach byłego ZSRR, głów nie w Astrachaniu, nadal zbiera się orzechy dziko rosnących w jeziorach roślin. W Polsce, jeszcze w XIX wieku kotewka występowała dość pospolicie, obecnie zaś jest rośliną wymierającą. Została wytępiona na skutek użytkowania orzechów, jak też w następstwie melioracji, a zwłaszcza likwidacji starorzeczy i zakoli rzek, stanowiących główne miejsce jej występowania.

EaMtea JMJJJ

49