P3200013

Strategie pamięciowe są sposobami postępowania odwołującymi się do procesów my sienią i rozwiązywania problemów, również zastosowanymi w tychże samych fazach aktu pamięciowego. Proste mnemotechniki były znane i stosowane zanim psychologia wyodrębniła się jako nauka szczegółowa. W czasach starożytnych stosowano np. mnemotechnikę miejsc, zwaną inaczej systemem wzrokowo-symbolicz-nym lub systemem Symonidesa (Hunter 1963, s. 201). Mnemotechnika ta polega na kojarzeniu poszczególnych treści (np. wypowiedzi, osób, rzeczy) z miejscami, przedmiotami i sytuacjami.

Przypomnienie sobie danego miejsca może wywołać aktualizację treści z nim skojarzonej. Podobno wybitni rzymscy oratorzy, Cycero i Kwintylian, z powodzeniem stosowali ten sposób, wygłaszając z pamięci długie mowy. Inna mnemotechnika to zwana popularnie metoda wieszaków (podpórek). Uczący się wyodrębnia tu pewną ilość pojedynczych informacji, choćby wyrazów, i z każdąz nich kojarzy kilka innych. Przypominanie zachodzi poprzez kolejną aktualizację podpórek, które wywołują z pamięci skojarzone z nimi odpowiednie treści. Istnieją również bardziej pomysłowe mnemotechniki skonstruowane na użytek praktyki szkolnej. Przykładem może być metoda szyfrów polegająca na kojarzeniu liter z cyframi. Metoda ta umożliwia konstrukcję liczb za pomocą prostych słów lub zdań. Przypomnienie słowa wywołuje wówczas „zakodowaną” w nim liczbę (Hunter 1963, s. 206).

Mnemotechniki są godne polecenia wtedy, gdy opanowane treści nie tworzą samoistnie wyodrębniających się struktur (np. ciągu kroków dowodu matematycznego) oraz nie są zbyt trudne do zrozumienia. Istotną wadą większości znanych mnemotechnik jest ich wąski zakres stosowalności. Dana mnemotechnika jest właściwa dla określonego typu materiału i zadania pamięciowego. Stosowanie jej w innych okolicznościach nie przynosi spodziewanych korzyści. Poprzez analogię do mechanizmów sterujących myśleniem mnemotechniki można porównywać z algorytmami (zob. rozdz. III4). Przypominanie sobie materiału złożonego, zawierającego powiązania logiczne lub aktualizacja skomplikowanych obrazów spostrzeżeniowych wymaga strategii pamięciowych przypominających heurystyki (zob. rozdz. III4). Aktualizację zapamiętanego materiału możemy traktować jako proces rozwiązywania problemu orientacyjnego, którego celem jest wykrywanie odpowiednich informacji. Wiedza o strategiach wydobywania informacji z pamięci jest jak dotąd dość skąpa z uwagi na trudność wglądu w nieobser-wowalne procesy wewnętrzne. Niemniej jednak wyniki badań prowadzonych w ostatnim dwudziestoleciu doprowadziły do wykrycia niektórych strategii.

Najprostszą a nich jest strategia wyodrębniania krytycznego obszaru poszukiwań. Zagubioną treść w postaci myśli poszukujemy w wyznaczonym przez nas możliwym zbiorze treści, dającym się oznaczyć wspólną nazwą. Przykładowo uczeń zapytany na lekcji biologii o przebieg mejozy wyznacza sobie obszar poszukiwań sygnowany nazwą „podział komórki”. Strategia wyodrębniania krytycznego obszaru poszukiwań może być etapem poprzedzającym zastosowanie dalszych strategii, np. polegających na zawężaniu obszaru poszukiwań. W naszym przykładzie nowy obszar (węższy) może mieć nazwę „podział komórki płciowej”.

Równie prosta w swej istocie jest strategia odtwarzania kroków, czyli myślowy powrót do sytuacji, w której dana informacja została zagubiona. Jeśli owa informacja