P3200020 (2)

struktury systemu pamięci. Jej ogólność, a raczej ogólnikowość, stwarza tradnośd w interpretacjach naukowych. Przyznać jednak trzeba, że koncepcja ta, ze względu na nowoczesną aparaturę pojęciową i traktowanie procesów pamięciowych jako przetwarzania informacji, lepiej niż poprzednia integruje wiedzę o pamięci z wiedzą o innych procesach poznawczych, takich jak percepcja czy myślenie.

Pod wpływem badań psycholingwistycznych powstał pomysł wyodrębnienia dwóch różnych systemów pamięci, są nimi:

—    pamięć epizodyczna, stanowiąca zapis osobistego doświadczenia jednostki, uwzględniający kolejność czasową zdarzeń,

—    pamięć semantyczna, w której zmagazynowany jest zapis znaczenia wyrażeń języka etnicznego słów, zdań, a nawet całej zdobytej zwerbalizowanej wiedzy.

Takie rozróżnienia obu systemów zaproponował E. Tulving w roku 1972 (Najder 1992, s. 144). Pamięć epizodyczna magazynuje informacje o zdarzeniach mających charakterystykę przestrzenną i czasową (miejsce, początek, koniec). Ciągi takich zdarzeń to właśnie epizody. Wyszukiwanie zakodowanych informacji odbywa się na hasło: „co się zdarzyło?”, „co wtedy zrobiłeś?”. Pamięć semantyczna rejestruje znaczenie zdarzeń i faktów, a przede wszystkim ich znaczenie językowe. Charakterystyki przestrzenno-czasowa nie jest tu istotna. Wyszukiwanie informacji w tym systemie kierowane jest hasłem „co to jest A?”, „co znaczy A?”

Względna niezależność zapisu treści od jej charakterystyki czasowej przejawia się np. w tym, że amnezja wsteczna nie dotyczy pamięci semantycznej. Istnieje kilka modeli pamięci semantycznej, których nie będziemy opisywać ze względu na popularny charakter podręcznika. Istotą tych modeli jest opis relacji między pojęciami, sądami i całymi układami sądów. Relacje te mogą mieć charakter zwykłych asocjacji, związków treściowych oraz formalno-logicznych. Organizacja treści w pamięci semantycznej wyznaczona jest przez bliskość znaczeniową informacji. Bogacenie się zawartości pamięci semantycznej w ciągu życia jednostki wywiera znaczący wpływ na jej rozwój poznawczy. Przede wszystkim stanowi o nabywaniu materiału, na którym wykonywane są operacje umysłowe. Materiałem tym są dwojakiego rodzaju pojęcia. Pierwszy z nich to pojęcia naturalne występujące w potocznym języku. Ich znaczenie może być chwiejne, a zakres nieostry. Pojęcia drugiego typu — matrycowe, występują w rozumowaniach logicznych, ich znaczenie i zakres są ściśle określone. Pojęciami matrycowymi uczeń operuje w trakcie nabywania wiedzy szkolnej, jeśli opanowana dziedzina nauki takimi pojęciami dysponuje. Rozwój poznawczy, przebiegający dzięki funkcjonowaniu pamięci semantycznej, polega na powstawaniu i rozbudowie różnego rodzaju schematów i struktur poznawczych, opisanych m.in. w klasycznych pracach J. Piageta (zob. rozdz. VIII 1). Czytelnikowi bliżej zainteresowanemu zagadnieniem pamięci semantycznej proponujemy lekturę podaną na końcu rozdziału.

Postawmy na koniec pytanie: czy pamięć można ulepszać? Pytanie to jest bardzo ogólne, spróbujemy zatem nań odpowiedzieć w kontekście różnych cech (wymiarów)

pamięci jako kryteriów jej oceny. A oto lista tych wymiarów.

k 1 Pojemność (zakres) jest to ilość informacji, którą możemy zapamiętać w c.,gu jednej próby. Ta cecha nazywana jest niekiedy zakresem p-mięc, bezpośredniej. Od-