S5006353

przc<lrzymskiego, w tym leź pojedyncze okazy zdobione w sposób naślndujący lub nawiązujący do ornamentyki naczyń grafitowych, uważane są za przejaw oddziaływań celtyckiej tradycji garncarskiej (Wożniak 1970, 163. zest. IV; 1990,50).

WŚród omawianych tu naczyń wyróżnia się kilka fragmentarycznie zachowanych okazów zdobionych elementami plastycznymi (guzki). Fragmenty czterech takich naczyń pochodzą z Krzesła wic (o/». cii. tabl. XVI 10. XXIII 7. XXIV 3, XXVII 4). u czterech dalszych Z Pleszewa 17 (tabl. 76:10.95:13,130:8) I Pleszowa 20 (tabl. 158:10). Guzki plastyczne, znajdujące się w okolicach największej wydętości. zdobione są dodatkowo jednym kolistym lub owalnym wgłębieniem lub leż dwoma bąd/ czterem dołkami palcowymi. Stanowią jedyny element zdobniczy, niekiedy towurzyszy im omn-ment grzebykowy (np. okaz z ob. 105 z Krzeslawic -op. cii. tabl. XXVII 4), czy też poziomy rząd dołków palcowych (tabl. 95:13, 130:8).

Z Pleszowa 17 pochodzi także kilka innych ułamków brzuśców zdobionych plastycznie, a mianowicie skorupu z. owalnym guzem wgłębionym pośrodku i znajdującym się na jego wysokości rzędem ukośnych nacięć (tabl. 137:8) oraz kilku ułamków, nu powierzchnie których nalepiono karbowane listwy w układzie girlan-dowym (ary 64. 83. 88. 116 i 132 - tabl. 76:9, 105:22.

116:23.130:7). W wypadku ostatnio wymienionych fragmentów ceramiki, nie ma pewności jednak, czy pochodzą one z naczyń omawianych tu form. czy też podobnie zdobionych garnków esowatych (por. niżej).

Beczulkownte garnki zdobione plastycznymi guzami znane są również z osad grupy tynieckiej, poza omawianym tu terenem m. in. z Podłęża (Woźniak 1990, 50. tabl. XXXVa), a analogiczne formy z różnego rodzaju elementami plastycznymi (guzki, listwy karbowane) spotykane są także w inwentarzach kultury puchow-skiej (Pieta I982a. lOln . tabl. XXXVII 31). Licznie występują na osadzie w Budapeszcie (Bónis 1969 188n„ ryc. 25:10, 36:1,39:6,52:22.57:28.66:19, tabl. L 5.6.

8.9. LI 1) oraz w zespołach tzw. horyzontu celto- dac-kiego w południowej i wschodniej Słowacji (Toćfk 1959, 867n.; Bcnadik 1965, ryc. 12. 13). Ich obecność wiązana jest zazwyczaj z oddziaływaniami kultury duckicj, nu terenie której masowo spotykane są nuczyniu o zbliżonych fonnuch i zaopatrzone w różnorakie elementy plastyczne, w tym też podobne guzki i, szczególnie charakterystyczne dla ccnunki tej kultury, karbowane listwy plastyczne (Cri$un 1969. labl. LXXII-LXXX; por. też Woźniak 1990, SOn.j. Interesujący przykład przenikania się tradycji garncarskich o różnej genezie stanowi jedno z omawianych tu nuczyń. pochodzące z Pleszowa 17 (tabl. 127:1) - elementy plastyczne nalepione są na brausicc chropowacony w sposób typowy dla ceramiki „kuchennej" kultury przeworskiej.

L2. Garnki o profilu esowalym. Do odmiany tej zaliczono 7 zrekonstruowanych w całości okazów i około 70 fragmentów górnych partii nuczyń, charakteryzujących się zaokrąglonymi brzuścami i wyodrębnionymi. najczęściej nicpogrubionymi. odgiętymi nu zewnątrz brzegami. Najliczniejsza scriu fonu tego typu pochodzi z osady w Krzeslawicach (ok. 50 egz.). a pozostałe z Pleszowa 17 (ok. 20egz.). Pleszowa 20 (6egz.) i Chi (I okaz). Są to naczynia o zróżnicowanej wielkości -średnice ich wylewów wahają się w granicach 9-40 cm. zdecydowanie przeważają jednak okazy niewielkie lub średnich rozmiarów o średnicach wylewów 10-20 cm. Spora ich część (ok 30%) wykazuje różnego typu zdobienie. brzuścc nielicznych są chropowacone „na sposób przeworski", powierzchnie pozostałych są najczęściej nierówne, niestarannie wygładzone.

Tworzą one grupę niejednolitą morfologicznie praktycznie kużdy egzemplarz wykazuje pewną odmienność kształtu i indywidualne opracowanie brzegu, przeważnie dość niedbule wykończonego. Generalnie jed-nuk wydzielić można wśród nich dwie podstawowe pod-odmiany różniące się stopniem wydętości brzuśców.

1.2.1.    Formy o dość silnie wydętych, niekiedy nu-wet lekko baniastych brzuścuch. których muksymulne średnice są o 4-8 cm większe od średnic wylewów (ryc. 18:9-13). Fragmenty kilkunastu takich garnków pochodzą z Krzeslawic (Poleska, Tbbola 1987, tabl. II 18. IV 18. V 9. IX 1.5.6. 12. XI 8. XIII 21. XXII 3.7. 9. 11. 14. XXVII 9. XXX 7). a kilku dalszych /. obiektów najmłodszej fuzy i warstwy kulturowej ze stanowisk w Plcszowic 17 (obiekty 6,166 i ar 89 - tabl. 20:4. 6.22:22.35:5.86:13, 137:6) i Plcszowie 20 (ob. 72 i ar 40 - tabl. 161:10, II. 13, 194:14). Jedno z naczyń z Pleszowa 17 udało się zrekonstruować (tabl. 86:13). Jego wymiary wynoszą: wys. 22 cm, średn. wylewu -19.5 cm. brzuśca - 24 cm. dna - 13 cm. Podobne proporcje wykazuje także zrekonstruowany okaz z ob. 72 z Pleszowa 20 (labl. 161:13; wys. 23 cm. średn. wylewu - 20 cm. brzuśca - 25 cm. dna - 12 cm). Średnice wylewów pozostałych wahają się w przedziale 15-27 cm). Juk wspomniano, ich brzegi są rozmaicie uformowane i zazwyczaj niestarannie opracowane o nierównych krawędziach. Bywają one krótkie, cienkie, minimalnie odgięte na zewnątrz, (op. cii. tabl. II 18) lub wydłużone, cienkie bądź lekko pogrubione (lubi. 21:1, 86:13, 161:11). Kilkanaście naczyń nosi śludy zdobienia ornamentem rytym (op. cii., tabl. IX 5). grzebykowym (op. cii., labl. II 18, XXII 7; tabl. 86:13), palcowym (tabl. 137:6) lub plastycznie (op. cli., tabl. XXV 9; tubl. 21:1, 35:5, 120:5, 161:13). Uwagę zwracu jedno z naczyń z Pleszowa 17. którego brzusicc jest chropowacony w sposób typowy dlii ceramiki „kuchennej" kultury przeworskiej. u ponadto ozdobiony plastycznymi guzkami i karbowaną listwą w układzie girlandowym (labl. 86:13; ryc. 18:11).

1.2.2.    Formy wyraźnie smuklejsze o bardziej „stromym” profilu, których największa wydętość przekracza nieznacznie (1-3 cm) średnice wylewu (ryc. 18:14-16). Niewielkie lub średnich rozmiurów (średn. wylewów 9,5-25 cm. najczęściej 12-18 cm). Są liczniejsze od esowatych garnków opisunej wyżej odtniuny (łącznic ok. 50 egz.). Pochodzą głównie z Krzeslawic (op. cii.. labl. II 15. IV 16. V 17. IX 2. X 9. XI 1-3,6.7. 9. XVI 14.XVIII 12.XIX I. XXII4.10.13. XXVI6. XXVII I. 2. 8. XXX 8. 9. 25. XXXI 20. XXXIII 7. 24. XXXVI 16), a fragmenty kilkunastu dalszych z Pleszowa 17 (oh.

6. 7. 198. ary 89. 237. blok 41 - labl. 20:3. 7. 10. II. 23:3. 38:6. 86:14. 130:6. 137:5. 7) i Pleszowa 20 (ary 39. 40 - 191:14. 194:13). Brzegi i ich krawędzie podobne jak u naczyń omówionych wyżej. Zwraca uwagę jedno z naczyń z Pleszowa 17. którego krawędź, ozdobiono nacięciami ułożonymi w zygzak (labl. 137:5). ślady zdobienia widoczne są również na brzuścach 14 innych garnków (techniki i wątki omamentacyjne podobne do spotykanych na naczyniach poprzednio omówionej formy). Brzuścc 4 okazów są schropowaconc .jta sposób przeworski" (Krzcsiawicc - op. cii., tabl. XI I. 2. 7: Pleszów 17. ob. 7 - tabl. 23:3).

Esowate garnki spotykane są również, na innych późnych osadach grupy tynieckiej (Leńczyk 1956. tabl. III 8: Woźniak 1970, tabl. XXXVII 5: 1990,51n.. tabl. XVIIm. XIXa, XXVIHa i dalsze: Poleska 1986. tabl. V I, VI 14). a naczynia analogiczne do większości omawianych tu okazów, często zdobione ornamentyką grzebykową. miotełkową, czy dołkami palcowymi, są typową formą ręcznie lepionej ceramiki kultury lateńskiej. Występują masowo na późnych stanowiskach tej kultury. m. in. na oppidach w Manchingu (Stóckli 1979. tabl. 8:55-63. 10:76-80.12.50.51.55.64) i Bazylei (Furger-Gunti 1979. 74. tabl. 10:157. 158. 11:164-167) oraz na osadach otwartych (por. np. Meduna 1980. 72n.. tabl. 103-106. 128:9-11, 13. 14; Wieland 1996. I32n.. ryc. 46-53) Nieobce są również kulturze puchowskiej (Pieta 1982a, 89. ryc. 10). Smukłe esowate formy, zdobione różnego rodzaju plastycznymi guzkami i listewkami, spotykane są często na terenach położonych w basenie środkowego Dunaju, znane są m.in. z Budapesztu (Bónis 1969.189. ryc. 17:24.34:20,21.33 i dalsze) oraz z południowej i wschodniej Słowacji (Toćflc 1959. 846. ryc. 323:10. 12. 325:9: Benadik 1965.79n.. ryc. 13). gdzie traktuje się je jako element tradycji dac-kiej, jako że podobne kształtem, zdobione plastycznie naczynia stanowią jedną z najbardziej charakterystycznych form ceramiki kultury dackiej (por. Cri$an 1969, tabl. XXXII. XXXIII. XLIV, LXXIII-LXXVIII). Esowate garnki nic występują natomiast w iwcnturzach kultury przeworskiej z młodszego okresu przedrzymskie-go. Na terenach tej kultury pojawiają się dopiero we wczesnym okresie rzymskim, liczniej w podokrcsie B2 (Liana 1970.439. labl. 15-17.20; Godłowski 1981.65. tabl III 10. V 2-8. 10).

l>p II. Misy

W zbiorze ceramiki grupy technologicznej DC znajduje się około 40, przeważnie fragmentarycznie zachowanych mis. spośród których zaledwie 5 okazów we fragmentach pozwalających na pełniejszą rekonstrukcję kształtów. Reprezentują one dwie zasadnicze odmiany. Do pierwszej zaliczono dość zróżnicowaną morfologicznie grupę mis o mniej lub bardziej zagiętych do wnętrza brzegach i rozmaicie uformowanych partiach przydcnnych (formy półkulistc i pokrewne). Drugą tworzą formy o prostych, rozchylonych na zewnątrz ściankach (stożkowate) wraz ze specyficznym wariantom, który stanowią okazy zaopatrzone w ucho. analogicznie osadzone jak u form określanych w literaturze jako tzw. czasze dackic.

II.1. Misy pólkulistc i formy pokrewne: łącznic ok. 20 egz. Jak wspomniano, tworzą grupę dość silnie zróżnicowaną wewnętrznie, tak pod względem morfologii, jak i rozmiarów (średnice wylewów wahają się w przedziale 14-41 cm).

Klasyczną formę misy pólkulistej (ryc. 18:17,18) prezentują okazy, których fragmenty odkryto w Pies zowie 17 (obiekty 6. 81 i ary 108. 132 - tabl. 21:1. 30:8. 96:23.116:18), Pleszowic 20 (ob. 72 i ary 38.41 - tabl. 161:16. 190:16, 196:15) oraz Krzeslawicach (Poleska. Tobola 1987. tabl. XVI! 10. 17. XII 8). Są to naczynia dość głębokie, o wydłużonych, mniej lub bardziej zagiętych do wnętrza górnych partiach brzuśców i miękko zaokrąglonych. rzadziej lekko podciętych dolnych partiach. Krawędzie wylewów są zazwyczaj zaokrąglone, rzadziej wyrównane poziomo lub ukośnie do środka.

Z Pleszowa 17 (ob. 6-labl. 21:2.6) i Pleszowa 20 (ob. 56 i ar 13-tabl. 158:4.181:6) pochodzą fragmenty niewielkich, dość płytkich misek o stosunkowo krótkich - pionowych lub minimalnie zachylonych do wnętrza brzegach i prostych, silnie zwężających się w kierunku dna ściankach dolnych partii (ryc. 18:19).

Wyraźnie dwuslożkowaty kształt prezentuje natomiast jedna z mis odkrytych w ob. 72 w Pleszowic 20 (tabl. 161:18: ryc. 18:20). Jej krótka partia górna jest wyraźnie załamana do środka, a Ścianki części dolnej brzuśca ostro zwężają się do dna.

W odniesieniu do omawianej tu grupy naczyń zachowują aktualność analogie przytoczone dla mis zbliżonych kształtów, a wykonanych według reguł technologicznych właściwych kulturze przeworskiej (por. wyżej misy odm. Ul. 1.2 grupy ceramicznej IIB). w tym przede wszystkim formy spotykane masowo na stanowiskach kultury lateńskiej (por. np. Stóckli 1979. 18n.. tabl. 40-45: Meduna 1980.94n.. tabl. 122,125:9-18.138-140) oraz w kulturze puchowskiej (Pieta 1982*. 97n.. ryc. 10. tabl. XL 4-6.8,10-12. 14). do których omawiane tu okazy nawiązują nic tylko kształtem, lecz także technologią wykonania.

11.2.1. Misy stożkowate. Około 15 naczyń, zachowanych przeważnie w niezbyt wielkich fragmentach; charakteryzują się one prostymi, rozchylonymi pod różnym kątem ściankami i prezentują kształt odwróconego stożka (ryc. 18:21). Pochodzą one z Pleszowa 17 (obiekty 6. 51. ary 233. 237. blok 41 - tabl. 20:12-15.27:14. 15.127:2.130:9.137:10). Pleszowa 20 (ary 37.38- tabl. 188:22. 190:14). Wyciąża 5 (ar 136- tabl. 294:4) oraz Krzeslawic (Poleska. Tobola 1987. tabl. VIII 15). Stanowią grupę o zróżnicowanej wielkości - wartość możliwych do ustalenia średnic wylewów waha się w granicach 18-25 cm. Jak wskazują pojedyncze, lepiej zachowane okazy, w odniesieniu do których można ustalić pozostałe parametry wielkości, wysokość mis tego typu nie przekraczała, z reguły. 1/3 średnicy wylewu, a średnica den była zazwyczaj 2-2.5-krotnie mniejsza od wylewu. Krawędzie wylewów omawianych tu mis bywają zaokrąglone lub wyrównane. W wypadku trzech okazów z Pleszowa 17 (tabl. 20:12, 14. 130:9) stwierdza

119