Scan 120303 0006

122 Rozdział VI. Ustrój administracji państwowej

magana jest jak poprzednio bezwzględna większość głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. W przypadku uzyskania wymaganej większości rząd uznaje się za powołany. W przeciwnym razie inicjatywa powołania rządu powraca do Prezydenta.

Trzecia procedura

Prezydent w terminie 14 dni powołuje nowego Prezesa Rady Ministrów, a na jego wniosek pozostałych członków rządu, po czym odbiera od nich przysięgę. Nowy rząd podobnie jak pozostałe musi teraz uzyskać akceptację Sejmu (wotum zaufania). Powinno to nastąpić w 14 dni po powołaniu rządu przez Prezydenta. Analogiczną procedurę w Sejmie kończy głosowanie, w którym uchwała Sejmu może już być podjęta Jedynie” zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Jeżeli nowy rząd uzyska wotum zaufania, procedurę jego tworzenia uważa się za zakończoną, w wypadku przeciwnym premier zgłasza dymisję, a prezydent ją przyjmuje. Zgodnie z art. 155 ust. 2 Konstytucji sytuacja taka zobowiązuje Prezydenta do skrócenia kadencji Sejmu i zarządzenia nowych wyborów.

Rada Ministrów ponosi odpowiedzialność polityczną przed Sejmem. Odpowiedzialność ta ma związek z utratą zaufania za celowość, trafność lub zasadność określonych kierunków działań. Jest ona rezultatem uprawnienia Sejmu do kontroli działalności rządu - Senat pozostał izbą pozbawioną jakichkolwiek uprawnień kontrolnych w tym zakresie - i może przybierać postać zarówno odpowiedzialności solidarnej (a więc dotyczącej całej Rady Ministrów), jak i odpowiedzialności indywidualnej (art. 157 Konstytucji).

Odpowiedzialność solidarna rządu przed Sejmem może być wyegzekwowana w dwóch postaciach (J. Kuciński, Konstytucyjny ustrój państwowy Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2003, s. 284):

1)    nieudzielania wotum zaufania przez Sejm Radzie Ministrów (art. 160 Konstytucji);

2)    wyrażenia przez Sejm Kadzie Ministrów konstruktywnego wotum nieufności (art. 158 ust. 1 Konstytucji).

Artykuł 160 Konstytucji przewiduje zwrócenie się do Sejmu przez Prezesa Rady Ministrów o wyrażenie Radzie Ministrów wotum zaufania. Udzielenie wotum zaufania następuje większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Konstytucja nie wskazuje żadnych przesłanek zwrócenia się przez Premiera do Sejmu z takim wnioskiem. Premier może więc w każdym czasie zwrócić się do Sejmu o wyrażenie wotum zaufania jeśli uzna, że istnieje potrzeba oceny w tej formie przez Sejm polityki i pracy rządu. Oczywiście nie należy lekceważyć potencjalnej możliwości odmowy jego udzielenia.

Instytucję konstruktywnego wotum nieufności wyraża art. 158 Konstytucji. Wykorzystanie powyższego rozwiązania polega na wyrażeniu rządowi wotum nieufności przy jednoczesnym dokonaniu wyboru nowego szefa rządu. Jeśli to nie nastąpi to nawet w razie rozpadu dotychczasowej większości sejmowej, rząd będzie istniał dalej, tyle że w sensie politycznym przybierze postać rządu mniejszościowego.

Wyrażenie wotum nieufności poddane zostało ścisłym wymogom formalnym. Po pierwsze, wniosek w tej sprawie składa grupa posłów w liczbie nie mniejszej niż 46 sygnatariuszy (nie można go już wycofać); po drugie, powinien on zawierać nazwisko kandydata na Premiera; po trzecie, między zgłoszeniem wniosku a poddaniem go pod głosowanie musi upłynąć co najmniej 7 dni; po czwarte, dla przyjęcia wniosku jest konieczne by głosowała za nim większość ustawowej liczby posłów (a więc co najmniej 231). Jeżeli uchwała zostanie przyjęta przez Sejm, Prezydent przyjmuje dymisję Rady Ministrów i powołuje wybranego nowego Prezesa Rady Ministrów, a na jego wniosek pozostałych członków rządu oraz odbiera od nich przysięgę. Jeśli zaś Sejm nie zbierze wymaganej większości, powtórny wniosek może być zgłoszony nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy od dnia zgłoszenia poprzedniego. Powtórny wniosek może być zgłoszony przed ppływem 3 miesięcy, jeżeli wystąpi z nim co najmniej 115 posłów.

Odpowiedzialność indywidualną członków rządu przewiduje art. 157 Konstytucji, zgodnie z którym członkowie Rady Ministrów ponoszą przed Sejmem odpowiedzialność indywidualną za sprawy należące do ich kompetencji lub powierzone im przez Prezesa Rady Ministrów. Wniosek o wyrażenie ministrowi wotum nieufności (lub innemu członkowi rządu) może być zgłoszony przez co najmniej 69 posłów i poddany pod głosowanie nie wcześniej niż po upływie 7 dni od jego zgłoszenia (art. 159 Konstytucji).

Należy podkreślić, że członkowie Rady Ministrów ponoszą również polityczną odpowiedzialność przed Prezesem Rady Ministrów. Polega ona na tym, że IPremier w każdym czasie i w zasadzie z każdego powodu może zgłosić żądanie do ninistrów by złożyli rezygnację ze swych stanowisk. Jeśli to zawiedzie, na podsta-ie art. 161 Konstytucji Prezydent,i na podstawie wniosku Premiera, może dokonać dwołania wskazanego członka rządu. Prezydent nie może odwołać członka rządu bez formalnego wniosku Prezesa Rady Ministrów.

Ostatnią formą odpowiedzialności Rady Ministrów jest odpowiedzialność konstytucyjna. Podlegają jej Premier wraz z pozostałymi członkami rządu, jeśli do-“uszczą się naruszenia Konstytucji lub ustaw, albo popełnią przestępstwo w związku <z zajmowanym stanowiskiem. Uchwałę o pociągnięciu wymienionych osób do odpo-iedzialności przed Trybunałem Stanu podejmuje Sejm na wniosek Prezydenta lub "o najmniej 115 posłów większością 3/5 ustawowej liczby posłów.

Kompetencje

Do podstawowych zadań Rady Ministrów (art. 146 ust. 1 Konstytucji) zaliczono owadzenie polityki wewnętrznej i zagranicznej państwa. Jej rolą „ma więc być nie le podejmowanie szczegółowych decyzji wykonawczych, bo jest to rola wyspecja-owanych organów resortowych, ile rozstrzyganie kwestii strategicznych o poli-/cznym charakterze” (A. Garlicki, Polskie prawo..., op. cit., s. 307). Na uwagą zasługuje również ust. 3 art. 146, w którym czytamy, że Rada Ministrów „kieruje ad-