Scan0009 (46)

wówczas model, który, powstaje w jego głowie na podstawie instruktażu, zawierającego wyjaśnienie i pokazy, opiera się głównie na elementach wizualno-moto-rycznych ruchu narzędzia i ruchów pracownika. Jeśli natomiast uczeń posiada wiadomości teoretyczne o wytrzymałości materiałów, geometrii narzędzia, wówczas model czynności zostaje wzbogacony elementami teoretycznymi, w których zarysowują się wzajemne zależności między właściwościami materiałów, czynnościami i wynikami czynności” ¹.

W procesie kształcenia występują także określone warunki dydaktyczne, które możemy podzielić na zewnętrzne i wewnętrzne. Warunki zewnętrzne wiążą się zazwyczaj z wszelkimi czynnościami nauczycieli akademickich i studentów, odnoszącymi się do formalnej. strony procesu kształcenia. Spośród wielu przejawów warunków zewnętrznych można wymienić takie, jak: punktualność rozpoczynania i kończenia zajęć, sprawdzanie obecności na zajęciach, przestrzeganie za-.sad dyscypliny dydaktycznej, aktywność studentów na zajęciach, realizacja właściwego tematu programu nauczania, kontrola samodzielnej pracy uczących się podczas ćwiczeń, zadawanie i sprawdzanie zadań na naukę własną itd. Warunki wewnętrzne wiążą się natomiast z wszelkimi poczynaniami odnoszącymi się do merytorycznej strony procesu nauczania i uczenia się. Przejawiają się one przede wszystkim w takich czynnościach dydaktycznych, jak: opanowanie przez studentów niezbędnych wiadomości, umiejętności i nawyków, rozwijanie ich zdolności poznawczych, a zwłaszcza umiejętności samodzielnego myślenia i działania, kształtowanie zainteresowania uczących się odpowiednią dziedziną wiedzy oraz zamiłowania do wybranej specjalności, wdrażanie ich do pracy samokształceniowej itp.

Jak wynika z dotychczasowych rozważań, wszelka działalność dydaktyczno-wychowawcza nauczycieli akademickich i studentów, spełniająca zarówno zewnętrzne, jak i wewnętrzne warunki procesu kształcenia, dokonuje się w konkretnych sytuacjach dydaktycznych. W toku obserwacji procesu kształcenia w szkolnictwie wyższym stwierdzono występowanie takich typowych sytuacji dydaktycznych, jak: sytuacje organizacyjne (SO), sytuacje recepcyjne (SR), sytuacje zadaniowe (SZ), sytuacje problemowe (SP), sytuacje dezorganizacyjne (SD)^{2 3}.

2. SYTUACJE DYDAKTYCZNE A SYSTEM DYDAKTYCZNO --WYCHOWAWCZY SZKOŁY WYŻSZEJ

Sytuacje dydaktyczne są ściśle związane z podstawowymi elementami systemu dydaktyczno-wychowawczego szkoły wyższej (rys. 1).

Rozpatrując system dydaktyczno-wychowawczy (system dydaktyczny) W. Okoń stwierdza, że obejmuje on nie tylko problemy nauczania, lecz także uczenia się, samokształcenia i samodzielnych prac twórczych, podejmowanych przez wychowanków. Do jego obrębu zalicza również te problemy wychowania, które wiążą się bezpośrednio z procesem lekcyjnym i pracą domową uczących się. System dydaktyczny — zdaniem W. Okonia — jest to „ .. . układ działający, na który składa

13

1

T. Nowacki: Uczenie się przez działanie, w: O intensyfikacji nauczania i wychowania (red. W. Okoń), Warszawa 1966, s. 203 -204.

2

Charakterystyka oraz szczegółowa analiza wymienionych

3

sytuacji dydaktycznych znajduje się w rozdziałach III-VTI niniejszej pracy.