Scan080220084921 3

226 DZIAŁANIA ZAPOBIEGAWCZE W WIEKU ROZWOJOWYM

mają daną chorobę (zaburzenie), i osoby, które prawdopodobnie jej nie mają.

Głównym celem testu przesiewowego jest wczesne wykrywanie zaburzeń w okresie, gdy można jeszcze odwrócić proces chorobowy lub zahamować tempo jego rozwoju. Celem testu nie jest ustalenie rozpoznania. Osoby z dodatnim wynikiem testu, czyli podejrzeniem zaburzenia lub choroby, powinny być diagnozowane w celu wykluczenia lub ustalenia rozpoznania i niezbędnego leczenia. Test przesiewowy jest pierwszą z trzech faz programu przesiewowego. Dwie kolejne fazy programu to:

1)    postępowanie poprzesiewowe, czyli diagnozowanie wszystkich osób z dodatnim wynikiem testu przesiewowego;

2)    leczenie lub inne działania naprawcze w stosunku do osób z potwierdzonym rozpoznaniem zaburzeń.

Wykonywanie testów przesiewowych bez następnych faz jest marnotrawstwem czasu i środków. Wykonawcami większości testów przesiewowych są pielęgniarki (higienistki szkolne) na oddziałach noworodkowych, w poradniach dla dzieci i w szkołach. Niektóre testy u najmłodszych dzieci wykonują lekarze (badanie stawów biodrowych, stwierdzenie obecności jąder w mosznie, zeza). Osoby te powinny być starannie do tego przygotowane. Zadaniem lekarza pediatry jest nadzór nad sposobem wykonywania testów przez średni personel medyczny.

Rodzaj testów przesiewowych i terminy ich wykonywania podano w tab. 7.1 i 7.2.

Metodykę ich wykonywania zawierają następujące publikacje:

1.    Woynarowska B. (red.): Profilaktyka w pediatrii. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1999, s. 202—271.

2.    Woynarowska B. (red): Testy przesiewowe u dzieci i młodzieży w wieku przedszkolnym i szkolnym. Instytut Matki i Dziecka, W^:arszawa 1990 i 1992.

POWSZECHNE PROFILAKTYCZNE BADANIA LEKARSKIE

Powszechne profilaktyczne badania lekarskie (ppbl.), zwane dotychczas bilansami zdrowia, obejmują wszystkie dzieci i młodzież w określonym wieku, wybranym ze względu na specyfikę rozwoju lub etap edukacji dziecka. Obowiązujące terminy i zakres tych badań podano w’ tab. 7.1 i 7.2

Cele ogólne:

1.    Dokonanie indywidualnej oceny zdrowia i rozwoju fizycznego, psychospołecznego i motorycznego dziecka w celu wczesnego wykrycia zaburzeń (w tym również wad wrodzonych, zaburzeń powstałych w życiu płodowymi i zaplanowania odpowiedniego leczenia lub korekcji.

2.    Określenie innych problemów' zdrowotnych, a zwłaszcza zagrożeń zdrowia dziecka, związanych m.in. z jego sytuacją:

a)    rodzinną, np. patologia społeczna w rodzinie, złe warunki materialne, choroba lub niepełnosprawność rodziców, podejrzenie krzywdzenia (maltretowania) lub zaniedbywania dziecka, narażenie dziecka na bierne palenie tytoniu, ryzyko rodzinne przedwczesnego występowania miażdżycy (np. zawał, udar mózgowy przed 50 rż.), wadliwe postawy rodzicielskie itd.;

b)    szkolną, np. trudności w nauce, objawy nieprzystosowania szkolnego, złe relacje z nauczycielami;

cl w grupie rówieśniczej, np. kontakty z grupami nieformalnymi, używającymi środków uzależniających itd.

3.    Dokonanie oceny stylu życia i zachowań zdrowotnych dziecka (a niekiedy i jego rodziny), w tym zwłaszcza sposobu żywienia, aktywności fizycznej, higieny jamy ustnej, palenia tytoniu oraz udzielenie dziecku i rodzicom wskazówek dotyczących modyfikacji tych zachowań.

Cele specyficzne

Wynikają one z potrzeb związanych z okresem rozwoju i etapem edukacji dziecka. Niektóre z nich wymieniono w tab. 7.1 i 7.2.

Organizacja

Badania wykonywane są przez lekarza publicznego zakładu opieki zdrowotnej (lub w zależności od decyzji rodziców innego lekarza), sprawującego ciągłą opiekę „w zdrowiu i chorobie” nad danym dzieckiem.

Dzieci w wieku do 15 rż. zgłaszają się na badania z rodzicami (opiekunami). U dzieci i młodzieży w wieku szkolnym wprowadzono formularze wypełnione przez: pielęgniarkę (higienistkę szkolną), wychowawcę klasy i rodziców.

BADANIA PROFILAKTYCZNE 227