s 6

obramieniach ze złoconego brązu roboty gdańskiej, wspominają zmarłych członków rodziny królewskiej. W tym mauzoleum nie ma miejsca na humanistyczne zagadki. Pomimo całego bogactwa wystroju wszystko mówi jasno o znikomości życia ziemskiego i o jego przemijaniu.

Poważną i surową architekturą połowy XVII wieku reprezentuje obok Wazowskiej również kaplica biskupa Jakuba Zadzika, być może autorstwa Sebastiana Sali. Mauzolea wznoszono także i później. Świetnym przykładem realizacji w niewielkiej skali zasad późnego baroku jest kaplica Lipskich przy północnym ramieniu obejścia, zawdzięczająca swą obecną formę przebudowie dokonanej przez Francesca Placidiego w latach 1743-1746. Wyłożona prawie w całości czarnym marmurem, ma niewielkie prezbiterium, którego okna ukryte za kulisowo wysuniętymi kolumnami zapewniają nieoczekiwane, jakby nadnaturalne oświetlenie ołtarza. Jeszcze późniejszą fazę stylową reprezentuje kaplica biskupa Załuskiego, o rokokowej dekoracji wnętrza i malowniczej formie kopuły.

O ile kaplice grobowe stanowią znakomity przegląd tendencji stylowych architektury, o tyle liczne nagrobki czynią z katedry prawdziwe muzeum rzeźby. Jak to już wielokrotnie podkreślano, katedra krakowska była miejscem pochówku władców i członków ich rodzin, grzebano tu również miejscowych biskupów, a niekiedy i innych dostojników duchownych i świeckich. Z okresu gotyku zachował się wspaniały zespół czterech pomników królewskich: Władysława Łokietka (druga ćwierć XIV wieku), Kazimierza'Wielkiego (po 1370), Władysława Jagiełły (druga ćwierć XV wieku) i Kazimierza Jagiellończyka (1492), reprezentujących kolejne fazy stylowe: od spokojnych, nieco przysadzistych form, charakterystycznych dla wieku XIV, po pełną ekspresyjnej nerwowości manierę Stwosza. Wszystkie nagrobki mają podobną kompozycję. Główną część stanowi postać zmarłego, wyciągnięta sztywno na marach w otoczeniu monarszo-rycerskich atrybutów swego dostojeństwa, spoczywająca na graniastym sarkofagu o ściankach ozdobionych przedstawieniami poddanych bolejących po stracie władcy. Królewski charakter pomników podkreślają rozpięte nad nimi baldachimy (baldachim nagrobka Jagiełły został uzupełniony przez Giovanniego Ciniego w latach 1519-1524, a baldachim Łokietka jest neogotyckim dziełem Odrzywolskiego).

186