a
6

człowieka ze świata zewnętrznego^ Do człowieka dociera niezliczona liczba sygnałów ze świata otaczającego; oko dostrzega tysiące przedmiotów zarówno znanych, jak i nie znanych. Ich odbicie powoduje podrażnienie siatkówki oka; następnie po cienkim włókienku nerwowym pobudzenie dociera do płatów potylicznych kory mózgowej — do jej okolicy wzrokowej. Tu obraz wzrokowy rozkłada się na miliony specyficznych dla niego jakości: w płacie potylicznym znajdują się komórki nerwowe wyspecjalizowane w spostrzeganiu najsubtelniejszych odcieni barw, reagujące wyłącznie na linie albo płynne, albo zygzakowate, tylko na ruchy od brzegów ku środkowi lub od środka na zewnątrz. ^Jeśt to tzw. pierwotna kora wzrokowa — w istocie niezwykłe laboratorium, przetwarzające bodźce świata zewnętrznego, integrujące miliony części składowych. Ta część kory — końcowa część płata potylicznego >— pozostała nie uszkodzona u naszego pacjenta. l5o niej przylega część płata potylicznego — specjaliści nazywają ją „wtórną korą wzrokową’*) Składa się ona z małych komórek nerwowych z krótkimi wypustkami, podobnych do małych gwiazdek, wskutek czego nazwano je „komórkami gwiaździstymi”. Rozmieszczone w górnych warstwach kory mózgowej odbierają one impulsy z komórek pierwotnej kory wzrokowej. Następnie łączą je w złożone całości — „układy dynamiczne” — pojedyncze drobne impulsy przetwarzają w całe złożone struktury.

Przyłóżmy elektrodę do pierwotnej kory wzrokowej. Łatwo to uczynić w czasie-operacji mózgu (jest to zabieg bezbolesny): przed oczyma pacjenta pojawiają się rozsypane, świecące kule, języki płomieni. Dotknijmy elektrodą jakiegokolwiek miejsca wtórnej kory wzrokowej i człowiek zobaczy skomplikowane wzory, czasem całe przedmioty: oto kołyszą się drzewa, skaczą wiewiórki, przyjaciel macha ręką z oddali. Elektryczne podrażnienie „wtórnych” części kory wzrokowej okazuje się wystarczające do przywołania z pamięci obrazów przedmiotów — pobudza pamięć wzrokową. Jest to struktura odpowiedzialna za przetwarzanie i magazynowanie informacji. Warto tu wspomnieć o pracach takich uczonych, jak O. Foerster z Niemiec, O. Poetzl z Austrii, W. Penfield z Kanady, gdyż oni to odkryli nowy, tak interesujący świat pracującego mózgu.

Możemy zatem wyobrazić sobie, jakie ciężkie następstwa pociąga za sobą uszkodzenie tej części mózgu! Zranienie, powodujące uszkodzenie pierwotnej kory wzrokowej jednej półkuli mózgowej lub też wiązki włókien nerwowych dochodzących do kory a przewodzących bodźce wzrokowe, powoduje, że część pola widzenia zaciera się, staje się niewidoczna; uszkodzenie pierwotnej kory wzrokowej lub jej włókien w lewej półkuli powoduje niedowidzenie w prawej stronie pola widzenia, a uszkodzenie tej samej części kory prawej półkuli — niedowidzenie w lewej stronie pola widzenia.

37